Tiểu đường (đái tháo đường) là bệnh rối loạn chuyển hóa mạn tính, đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết kéo dài do thiếu hoặc giảm hoạt động của Insulin. Nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như tổn thương tim mạch, thận, thần kinh, mắt và bàn chân. Theo các chuyên gia, việc duy trì lối sống khoa học, chế độ dinh dưỡng hợp lý và vận động đều đặn có thể giúp người bệnh kiểm soát đường huyết, ngăn ngừa hoặc làm chậm tiến triển biến chứng.
Rau và trái cây cực kỳ tốt cho người bệnh tiểu đường.
Dưới đây là 8 lời khuyên vàng giúp người bệnh chủ động bảo vệ sức khỏe khi sống chung với bệnh tiểu đường.
1. Lựa chọn tinh bột thông minh
Người bệnh tiểu đường không cần kiêng hoàn toàn tinh bột, nhưng nên chọn nguồn tinh bột tốt. Năng lượng từ tinh bột nên chiếm khoảng 50 – 60% tổng năng lượng khẩu phần mỗi ngày. Hãy ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt, đậu, hạt, rau củ và trái cây ít ngọt, những thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp, giúp cung cấp năng lượng ổn định.
Ngược lại, cần hạn chế các loại quả ngọt như mít, nhãn, vải, na… vì dễ làm tăng đường huyết. Việc cắt giảm tinh bột quá mức có thể gây hạ đường huyết, khiến cơ thể mệt mỏi, vã mồ hôi, hoa mắt.
2. Giảm cân hợp lý, duy trì cân nặng khỏe mạnh
Nếu bạn đang thừa cân, chỉ cần giảm 5 – 10% trọng lượng cơ thể cũng giúp cải thiện độ nhạy insulin, ổn định đường huyết, huyết áp và cholesterol.
Nên ăn uống điều độ, hạn chế thực phẩm nhiều đường, chất béo bão hòa và đồ chiên rán. Kết hợp tăng cường vận động thể lực để năng lượng tiêu hao vượt mức nạp vào. Giảm cân bền vững là chìa khóa giúp kiểm soát tiểu đường lâu dài.
3. Duy trì vận động đều đặn
Tập thể dục là “thuốc” tự nhiên giúp tăng nhạy cảm với insulin, giảm mỡ máu, cải thiện huyết áp và phòng biến chứng tim mạch. Bạn có thể lựa chọn hình thức yêu thích như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội, yoga hoặc khiêu vũ miễn là duy trì ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.
Nếu ít vận động, hãy bắt đầu từ từ, tăng dần thời gian và cường độ. Vận động đều đặn giúp cơ thể khỏe mạnh, tinh thần thoải mái và kiểm soát đường huyết hiệu quả.
4. Ăn uống khoa học, kiểm soát khẩu phần
Chế độ ăn hợp lý là nền tảng điều trị tiểu đường. Người bệnh nên ăn đủ, đúng, đều, đa dạng, chú trọng thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, đậu hạt, khoai lang; bổ sung chất béo tốt từ dầu ô liu, cá hồi, quả bơ.
Đọc kỹ nhãn thực phẩm, tránh chất béo bão hòa, đường tinh luyện và rượu bia.
Hãy ăn chậm, nhai kỹ, chia nhỏ bữa ăn và kiểm soát khẩu phần hợp lý. “Ăn ít nhưng đủ” giúp đường huyết ổn định và giảm gánh nặng cho tụy.
5. Kiểm soát đường huyết và tái khám định kỳ
Theo dõi đường huyết thường xuyên giúp người bệnh hiểu rõ cơ thể phản ứng với thức ăn, thuốc và vận động. Nên đo đường huyết mao mạch trước và sau ăn 1 – 2 giờ; kiểm tra HbA1C định kỳ để đánh giá đường huyết trung bình 2 – 3 tháng gần nhất.
Ngoài ra, người bệnh cần tái khám 2 – 4 lần mỗi năm, kiểm tra mỡ máu, chức năng thận, thần kinh và mắt. Việc theo dõi định kỳ giúp bác sĩ điều chỉnh phác đồ kịp thời, ngăn ngừa biến chứng.
6. Giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc
Căng thẳng và thiếu ngủ là “kẻ thù” của người tiểu đường. Stress kéo dài làm tăng hormone cortisol, khiến đường huyết khó kiểm soát. Người bệnh nên ngủ 7 – 8 giờ mỗi đêm, tránh dùng rượu, bia, cà phê hoặc thiết bị điện tử trước khi ngủ.
Hãy tìm cách thư giãn như thiền, yoga, đi bộ, nghe nhạc hoặc trò chuyện cùng người thân. Giữ tinh thần an lạc chính là “liều thuốc” tự nhiên giúp ổn định đường huyết.
7. Giảm muối, bảo vệ tim và thận
Người mắc tiểu đường thường có nguy cơ cao bị tăng huyết áp và bệnh thận. Vì vậy, nên giới hạn lượng muối dưới 2,3g mỗi ngày.
Một số mẹo giúp giảm muối hiệu quả:
- Không ướp muối khi chế biến, thay bằng thảo mộc hoặc gia vị thiên nhiên.
- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ hộp, xúc xích, thịt nguội.
- Kiểm tra thành phần natri trên nhãn thực phẩm.
Ăn nhạt hơn giúp giảm gánh nặng cho tim, thận và hỗ trợ kiểm soát huyết áp ổn định.
8. Bảo vệ tim mạch và bàn chân – tránh biến chứng nguy hiểm
Biến chứng tim mạch là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở người tiểu đường. Hãy kiểm soát “bộ ba ABC”.
- A1C: duy trì theo hướng dẫn bác sĩ;
- Blood Pressure (Huyết áp): < 140/80 mmHg;
- Cholesterol: LDL < 100 mg/dL, HDL > 40 mg/dL (nam), > 50 mg/dL (nữ).
Bên cạnh đó, chăm sóc bàn chân hằng ngày để phát hiện sớm vết thương, phồng rộp, sưng tấy. Giữ chân sạch, khô, dùng băng vô trùng và đi khám ngay nếu vết thương không lành sau vài ngày. Phòng tránh “bàn chân tiểu đường” giúp duy trì khả năng vận động và chất lượng sống.
Tiểu đường là bệnh mạn tính, tiến triển âm thầm nhưng có thể kiểm soát được. Việc tuân thủ điều trị, duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống cân đối, vận động hợp lý và giữ tinh thần lạc quan chính là chìa khóa vàng giúp bạn sống khỏe mạnh, phòng ngừa biến chứng và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn mỗi ngày.
Nguyễn Văn (Tổng hợp)