Hóc dị vật đường thở là tai nạn nguy hiểm thường gặp ở trẻ. Đây là tình trạng cấp cứu khẩn cấp, nếu không xử lý kịp thời có thể dẫn đến các hậu quả nặng nề như tổn thương não không hồi phục, thậm chí gây tử vong.
Hóc dị vật đường thở gây nguy cơ tử vong cao
BS.CKI Trương Văn Xuất – Phó Phòng Kế hoạch tổng hợp, Phụ trách Phòng Công tác xã hội - Quan hệ công chúng, Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai cho biết, năm nào, bệnh viện cũng tiếp nhận các ca hóc dị vật đường thở và tỷ lệ trẻ tử vong khá cao. Điển hình như trường hợp bệnh nhi K.D.M., 7 tuổi (ngụ TP. Biên Hòa) nhập viện do bị hóc dị vật đường thở (miếng bánh bông lan) hồi tháng 12 năm 2023, nhưng do thời gian ngưng tim ngoại viện quá lâu nên đã không qua khỏi.
Một trường hợp khác là bé N.Đ.A (6 tuổi, ngụ tại phường Trảng Dài, TP.Biên Hòa) bị hóc dị vật do hít hà khi ăn khiến cục mọc rớt vào khí quản hồi tháng 8/2018. Khi nhập viện cấp cứu, bé đã được khẩn cấp đặt ống nội khí quản và gắp dị vật ra khỏi đường thở. Tuy nhiên, do bé bị ngưng tim ngưng thở ngoại viện, não bị thiếu ô xi quá lâu nên cũng đã không qua khỏi.
Theo BS Xuất, những trường hợp bị hóc dị vật đường thở cần được cấp cứu khẩn cấp ngay tại thời điểm xảy ra tai nạn, bởi trong vòng 5 phút, nếu không được cấp cứu, lấy dị vật ra ngoài, người bị hóc dị vật không thở được, thiếu oxy não sẽ dẫn đến tử vong. Nếu đã bị ngưng tim ngưng thở, dù đưa vào viện cấp cứu thành công thì khả năng để lại di chứng tổn thương não cũng rất cao.
Cách xử trí khi trẻ bị hóc dị vật đường thở
Theo BS Trương Văn Xuất, biểu hiện của người bị hóc dị vật là đột ngột ho sặc sụa, tím tái, nói không được, lấy tay ôm cổ, nặng hơn là thiếu oxy não dẫn đến ngất xỉu, mê man. Người bị hóc dị vật có diễn tiến rất nhanh nên dù có được đưa vào bệnh viện cấp cứu cũng rất khó qua khỏi hoặc để lại di chứng rất nặng nề. Do đó, việc xử trí ngay tại thời điểm xảy ra tai nạn là quan trọng nhất. Đối với trẻ trên 2 tuổi, xử trí cấp cứu bằng thủ thuật Heimlich, đối với trẻ dưới 2 tuổi thì sử dụng thủ thuật ấn lưng, vỗ ngực.
BS.CKI Trương Văn Xuất hướng dẫn học viên thực hiện thủ thuật ấn lưng, vỗ ngực tại một lớp tập huấn.
Thủ thuật ấn lưng, vỗ ngực
Đặt trẻ nằm sấp, đầu thấp trên cánh tay trái, giữ chặt đầu và cổ trước bằng bàn tay trái. Dùng ngón trỏ và ngón giữa tay trái đẩy cằm trẻ lên cho cổ ưỡn tránh gập đường thở
Dùng gót bàn tay phải vỗ 5 cái thật mạnh vào lưng trẻ ở khoảng giữa hai bả vai.
Sau đó, lật ngửa trẻ sang tay phải, nếu trẻ còn khó thở, tím tái, dùng hai ngón tay trái ấn mạnh ở vùng 1/2 dưới xương ức 5 cái.
Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài, hãy lật người trẻ lại tiếp tục vỗ lưng. Luân phiên vỗ lưng và ấn ngực cho tới khi dị vật rơi khỏi đường thở hoặc trẻ khóc được.
Thủ thuật Heimlich
- Trường hợp trẻ còn tỉnh:
Người sơ cứu đứng hoặc quỳ phía sau, vòng 2 tay qua người trẻ
Đặt 1 bàn tay (nắm lại như nắm đấm) dưới mũi ức
Đặt bàn tay kia ôm lấy nắm đấm
Ấn bụng mạnh hướng từ trước ra sau và từ dưới lên trên 5 lần
Kiểm tra miệng lấy dị vật nếu có
Nếu vẫn còn tắc nghẽn thì tiếp tục lặp lại ấn bụng như trên
- Trường hợp trẻ hôn mê, bất tỉnh:
Đặt trẻ nằm ngửa. Người sơ cứu quỳ gối, tựa hai chân hai bên đùi trẻ. Nắm 2 bàn tay thành nắm đấm, đột ngột ấn vào dưới xương ức của trẻ.
Ấn mạnh từ dưới lên trên 5 cái liên tiếp. Sau đó kiểm tra đường thở. Nếu dị vật vẫn chưa rơi ra ngoài thì tiếp tục làm lại các bước trên cho đến khi dị vật rơi ra hoặc đội cấp cứu tới.
Phòng ngừa hóc dị vật ở trẻ
Để phòng ngừa hóc dị vật ở trẻ, phụ huynh cần hạn chế cho trẻ tiếp xúc với những vật dụng nhỏ, nhất là những vật dụng tròn và trơn dễ rơi vào đường thở; Không ép trẻ ăn, uống khi đang khóc hoặc không nô đùa khi có thức ăn trong miệng; Luyện cho trẻ thói quen không cho các vật và đồ chơi vào miệng ngậm mút; Không cho trẻ ăn thức ăn dễ hóc như lạc, thạch, nhãn...
BS Xuất cũng khuyến cáo, phụ huynh cần tìm hiểu các kiến thức về sơ cấp cứu hóc dị vật đường thở trên các phương tiện truyền thông và internet để chủ động xử trí phòng khi gặp trường hợp trẻ bị hóc dị vật. Đặc biệt, các trường học, nhất là trường mầm non, mẫu giáo cần tổ chức tập huấn cho nhân viên, giáo viên nắm vững những kỹ năng sơ cấp cứu ban đầu trong cộng đồng để kịp thời ứng phó khi tai nạn xảy ra.
Thiên Thanh