Viêm tụy cấp (VTC) là một quá trình viêm cấp tính của tụy, biểu hiện ở nhiều mức độ khác nhau: mức độ nhẹ chỉ cần nằm viện ngắn ngày, ít biến chứng. Mức độ nặng, bệnh diễn biến phức tạp, tỷ lệ tử vong cao 20-50%, trong bệnh cảnh suy đa tạng, nhiễm trùng.
Vừa kết thúc đợt điều trị 20 ngày tại Bệnh viện Gia Định (TP. Hồ Chí Minh) trở về, anh Đ.H.L (35 tuổi, ngụ P.Trảng Dài, TP. Biên Hoà) chia sẻ, chưa bao giờ anh phải nằm viện và chịu nhiều cơn đau dữ dội như đợt vừa rồi. Anh L. kể lại: Trên đường từ tỉnh Đắc Nông về TP. Biên Hoà, anh bị cơn đau đột ngột, khó thở, gia đình đưa đi cấp cứu tại một cơ sở y tế tỉnh Bình Phước, sau đó anh được chuyển lên Bệnh viện Gia Định, tại đây anh được chẩn đoán là VTC. Nhưng may mắn là tình trạng của anh L. chưa phải lọc máu.
Theo BS.CKI Lã Thị Thủy, Khoa Nội Tổng quát – Bệnh viện Quốc tế Hoàn Mỹ Đồng Nai, những nguyên nhân thường dẫn đến viêm tuỵ cấp là do Sỏi mật, rượu, hoặc là tăng triglycerid máu (là một loại lipid máu) trên 11 mmol/L (>1,000mg/dL). Ngoài ra một số nguyên nhân ít gặp như bệnh lý về Tá tràng, mật, tụy, nhiễm trùng, ký sinh trùng…
Khi lên cơn viêm tuỵ cấp, 95% trường hợp bệnh nhân sẽ gặp là những cơn đau bụng xuất hiện một cách đột ngột ở vùng thượng vị, đau dữ dội kéo dài, có thể lan ra sau lưng, đau tăng hơn khi ăn. Đặc biệt, cơn đau thường xuất hiện sau những bữa ăn nhiều chất béo, sau khi uống nhiều rượu bia. 70% trường hợp sẽ nôn ói, chướng bụng… Sẽ có những xuất xuyết quanh rốn, vùng hông bên trái khi VTC nặng. Còn đối với những trường hợp bị biến chứng có thể gặp các triệu chứng như: Sốt, khó thở, đau ngực, tiểu ít, tụt huyết áp…
Cấu tạo tuyến tuỵ.
Nếu như viêm tuỵ nhiều lần sẽ dẫn tới viêm tuỵ mạn tính làm ảnh hưởng đến chức năng tụy ngoại tiết và nội tiết dẫn đến hội chứng kém hấp thu do thiếu men tụy (chức năng ngoại tiết), đái tháo đường thứ phát do tụy giảm tiết Insulin (chức năng nội tiết).
Khi nhập viện, bệnh nhân sẽ được chẩn đoán VTC dựa vào các triệu chứng lâm sàng qua các cơn đau kiểu tụy, xét nghiệm máu sẽ cho các chỉ số như men tụy tăng (amylase và hoặc lipase ≥ 3 giá trị bình thường), chẩn đoán hình ảnh bằng các biện pháp siêu âm ổ bụng, chụp cắt lớp vi tính bụng, MRI bụng.
VTC gây ra nhiều biến chứng ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ con người. Viêm tụy cấp nếu không được điều trị sẽ diễn biến rất nhanh, phức tạp dẫn đến các biến chứng nặng, có thể xuất hiện suy các cơ quan khác, thậm chí là gây tử vong. Trước hết sẽ gặp ở tại tuỵ: tụ dịch quanh tụy, nang giả tụy, hoại tử tụy, nhiễm trùng tại tụy; và ở ngoài tụy: suy thận cấp, viêm phổi, ARDS ( hội chứng suy hô hấp cấp nặng), làm nặng thêm các bệnh lý nền (tim mạch, hô hấp ) có sẵn. Biến chứng nguy hiểm là làm suy đa cơ quan: trụy mạch, suy hô hấp, suy gan, suy thận, rối loạn đông máu… Hậu quả lớn nhất là tử vong nếu như không được cấp cứu, điều trị kịp thời và hiệu quả.
“Để phòng ngừa VTC, mọi người cần hạn chế uống rượu bia. Nếu phát hiện ra bệnh lý liên quan đến mật và tuỵ như bị sỏi thì nên điều trị sớm. Đặc biệt những người bị bệnh tăng triglyceride cần điều trị thường xuyên và kiểm soát chế độ ăn hợp lí: chế độ ăn giảm tinh bột, đường, chất béo, tập thể dục, kiểm soát cân nặng tránh thừa cân, béo phì. VTC có thể kiểm soát được khi tuân thủ chỉ định sử dụng thuốc nếu có bệnh nền; Và một điều nữa là cần điều trị sớm những bệnh nhiễm trùng (do giun sán, virus, vi trùng)”, BS Thuỷ khuyến cáo.
Mai Chi