Bệnh dại là mối nguy hiểm với sức khỏe, tính mạng con người với tỷ lệ tử vong do bệnh dại gần như 100% khi xuất hiện các triệu chứng. Hiện chưa có biện pháp dân gian nào có thể phòng và điều trị bệnh dại.
Tình hình bệnh dại hiện nay
Tại Việt Nam, nguồn chính gây bệnh dại là chó, mèo. Giai đoạn 2017 - 2021, trung bình hàng năm cả nước ghi nhận khoảng hơn 70 trường hợp tử vong do bệnh dại; là bệnh truyền nhiễm có số người tử vong cao nhất và hầu hết các địa phương trên cả nước đều ghi nhận các trường hợp tử vong do bệnh dại ở người.
Trên cả nước, theo báo cáo từ Viện Pasteur thành phố Hồ Chí Minh, trong năm 2024 cả nước ghi nhận 89 trường hợp tử vong do bệnh dại tại 34/63 tỉnh thành. Trong đó, nhóm tuổi mắc bệnh dại cao nhất là tuổi từ 25-49 tuổi chiếm 36%, tiếp theo là nhóm tuổi dưới 15 tuổi với tỷ lệ mắc bệnh dại là 32%. Đây là bệnh truyền nhiễm có số trường hợp tử vong cao nhất trong năm.
Tại khu vực phía Nam, trong 05 năm gần đây (2019-2024) số trường hợp tử vong do bệnh dại là 115 trường hợp, tăng gần 2 lần so với giai đoạn 2015-2019 (60 trường hợp). Ca dại có chiều hướng tăng trở lại ở một số tỉnh miền Đông Nam Bộ từ năm 2022, trong đó có Đồng Nai. Ổ dịch dại tăng nhanh về số lượng, lẫn địa phương ghi nhận ổ dịch.
Vết thương ở chân do chó cắn.
Tại Đồng Nai, trong năm 2024 toàn tỉnh ghi nhận 03 trường hợp tử vong do bệnh dại, tăng 01 trường hợp so với cùng kỳ năm 2023 và 38 ổ dịch (OD) dại trên chó tại 06/11 huyện/TP và 26/159 xã/phường. Từ đầu năm 2025 đến ngày 27/02/2025, trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đã ghi nhận 02 trường hợp tử vong do bệnh dại và 02 ổ dịch dại.
Qua đó cho thấy, tình hình bệnh dại trên cả nước, tại khu vực phía Nam cũng như Đồng Nai còn diễn biến phức tạp, số trường hợp tử vong do bệnh dại còn cao.
Nguyên nhân gây tử vong do bệnh dại ở người
Có nhiều nguyên nhân gây tử vong do bệnh dại ở người. Đầu tiên phải kể đến là công tác quản lý đàn chó, mèo còn hạn chế, tỷ lệ bao phủ vắc xin phòng dại trên đàn chó mèo thấp (chỉ khoảng 50% tổng đàn chó, mèo). Chó, mèo thả rông, không đeo rọ mõm vẫn còn phổ biến.
Tiếp theo là tình trạng người dân chủ quan, lơ là khi bị động vật nghi dại cào, cắn. Không xử trí vết thương đúng cách, không tiêm vắc xin phòng dại và/hoặc huyết thanh kháng dại; một số người tiêm muộn, không đủ liều, không đúng chỉ định.
Nguyên nhân cuối cùng rất đáng kể đến, đó là một số người sau khi bị động vật nghi dại cào, cắn thay vì tiêm vắc xin phòng bệnh thì đã tự điều trị bằng các biện pháp dân gian vì cho rằng làm vậy có thể chữa bệnh dại. Tuy nhiên, hiện nay chưa có biện pháp dân gian nào có thể phòng và điều trị bệnh dại.
Không dùng các biện pháp dân gian chữa bệnh dại
Trên thực tế, hiện nay vẫn còn rất nhiều người cho rằng nhìn vào vết cắn hoặc dùng đồng xu cà lên vết cắn có thể biết được có phải động vật nghi dại cắn hay không. Sau đó dùng các biện pháp dân gian như uống thuốc nam, “lấy nọc độc”, dùng các loại lá, đất sét,… đắp lên vết cắn để chữa bệnh dại.
Gần đây nhất, vào tháng 01/2025 tại huyện Long Thành xảy ra trường hợp 5 người bị chó dại cắn (1 người đã tử vong), do chủ quan sau khi bị chó cắn thì có 4 người đã không đi tiêm vắc xin phòng bệnh dại. Qua điều tra dịch tễ của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh, có người còn tìm đến nhà thầy lang để “lấy nọc độc” thay vì xử trí vết thương đúng cách và tiêm vắc xin phòng bệnh kịp thời sau khi bị chó cắn.
Đây là các biện pháp chữa bệnh dại chưa được Bộ Y tế công nhận, chưa có cơ sở khoa học để khẳng định hiệu quả chữa bệnh dại của các biện pháp này. Khi áp dụng các biện pháp này chữa bệnh dại không những không mang lại hiệu quả mà còn làm vết thương dễ bị nhiễm trùng. Hậu quả xấu nhất có thể dẫn tới tử vong do bệnh dại.
Cho tới nay, bệnh dại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, người nhiễm vi rút dại khi đã xuất hiện triệu chứng lâm sàng thì tỷ lệ tử vong gần như 100%. Do đó người dân không nên nghe theo những lời đồn không có căn cứ, dùng những biện pháp dân gian không có cơ sở khoa học trên để rồi tiền mất tật mang.
Để phòng bệnh dại cho bản thân và cộng đồng, người dân cần chủ động thực hiện các khuyến cáo như sau:
Người dân nuôi chó, mèo cần tiêm vắc xin phòng dại đầy đủ cho tất cả chó, mèo và tiêm nhắc lại theo khuyến cáo của ngành thú y.
Không đùa nghịch, chọc phá chó mèo; tránh tiếp xúc với chó, mèo có biểu hiện bất thường, nhất là với trẻ em.
Người dân đến tiêm vắc xin phòng bệnh dại tại CDC Đồng Nai.
Khi bị chó, mèo cắn, cần:
- Vệ sinh và khử trùng vết thương: rửa vết thương ngay lập tức bằng xà phòng dưới vòi nước chảy trong 15 phút. Nếu không có xà phòng, rửa vết thương bằng nước; sau đó sát trùng vết thương bằng cồn 70% hoặc thuốc sát khuẩn. Không băng kín vết thương và hạn chế làm dập vết thương.
- Tiêm vắc xin phòng bệnh dại và/hoặc huyết thanh kháng dại ngay sau khi bị chó hoặc mèo cắn. Để vắc xin phòng bệnh dại có hiệu quả cần tiêm vắc xin đầy đủ trong thời gian ủ bệnh, trước khi các triệu chứng bệnh dại xuất hiện theo hướng dẫn của cán bộ y tế. Tuyệt đối không tự điều trị bằng các biện pháp dân gian.
Hạn chế tối đa việc buôn bán, giết mổ chó, mèo để giảm nguy cơ, rủi ro tiếp xúc trực tiếp với vi rút dại từ chó, mèo.
Trường hợp có nguy cơ mắc bệnh dại, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để khám, tư vấn và xử lý kịp thời.
BS. Hồ Thị Hồng
CDC Đồng Nai