Ở những địa bàn miền núi rộng lớn, dân cư phân tán như khu vực Bù Gia Mập (Đồng Nai), có một lực lượng được ví như “cánh tay nối dài” không thể thiếu của ngành y tế, đó là đội ngũ cộng tác viên (CTV) dân số. Dù không khoác áo blouse trắng, họ chính là những người âm thầm đi từng ngõ, gõ từng nhà, bền bỉ đưa kiến thức và dịch vụ y tế đến gần hơn với từng người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số.
Gắn bó vì tình cảm với bà con
7 năm làm CTV dân số thôn 3, xã Đăk Ơ chị Điểu Thị Ươm cho biết, công việc hằng ngày của chị là thu thập, cập nhật và quản lý thông tin dân số trên địa bàn phụ trách. Mỗi sáng, chị đến từng hộ dân để nắm tình hình nhân khẩu, phụ nữ mang thai, trẻ trong độ tuổi tiêm chủng, các trường hợp di cư… Không chỉ đi thực địa, chị còn phải tổng hợp số liệu, báo cáo định kỳ cho trạm y tế và ban dân số xã. Nhiều hôm làm việc cả ngày ngoài cơ sở, đến tối muộn chị mới bắt đầu nhập liệu.
CTV Điểu Thị Ươm (thứ ba từ trái qua) tham gia đánh giá hoạt động tuyên truyền, tư vấn và cung cấp biện pháp tránh thai trên địa bàn xã Đăk Ơ.
Địa bàn chị phụ trách có 427 hộ. Phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số, đời sống còn nhiều khó khăn. Nhiều lao động đi làm xa, trẻ nhỏ gửi ông bà chăm sóc nên việc cập nhật thông tin dân số không ít lần phải đi lại 2–3 lần mới gặp đúng người cần trao đổi. Bên cạnh đó, một bộ phận người dân vẫn còn e ngại khi nói về sức khỏe sinh sản hay kế hoạch hóa gia đình. “Những lúc như thế này đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tinh thần trách nhiệm cao” – chị Ươm chia sẻ.
Chị Thị Nến (36 tuổi, xã Đăk Ơ) người từng được chị Ươm tuyên truyền cho biết, trước khi được chị Ươm tuyên truyền, hướng dẫn chị Nến còn chưa biết nhiều về các biện pháp tránh thai an toàn và thường băn khoăn khi quyết định sinh thêm con. Nhờ những buổi trò chuyện nhẹ nhàng, tỉ mỉ giải thích về lợi ích sức khỏe, kinh tế và chăm sóc con cái, chị Nến dần hiểu được tầm quan trọng của việc sử dụng các biện pháp tránh thai phù hợp.
“Từ khi được chị Ươm hướng dẫn và khuyên nhủ, tôi thấy yên tâm hơn và quyết định dùng biện pháp tránh thai an toàn. Tôi cũng hiểu hơn về sức khỏe của mình và con cái” – chị Nến nói.
Trong nhiều năm gắn bó với công tác dân số, chị không thể nhớ hết mình đã tuyên truyền, vận động bao nhiêu lượt người dân. Tuy nhiên, có một trường hợp đến nay vẫn khiến chị nhớ mãi, cũng chính nhờ sự kiên trì ấy mà kịp thời cứu sống được cả mẹ lẫn con.
Chị kể, một sản phụ trẻ giấu gia đình chuyện mang thai. Khi chị vận động đi khám, sản phụ rất sợ và thường tránh mặt. Sau nhiều lần trò chuyện nhẹ nhàng, chị đã vận động sản phụ đến trạm y tế thăm khám. Tại đây, bác sĩ kịp thời phát hiện và can thiệp dấu hiệu tiền sản giật sớm, cứu được cả mẹ và con. Chính những khoảnh khắc ấy khiến chị càng thấm thía rằng đôi khi một cuộc trò chuyện đúng lúc có thể cứu cả một gia đình. “Lý do tôi bền bỉ gắn bó với nghề chỉ đơn giản là vì tình cảm với bà con. Mỗi lần thấy trẻ được tiêm đầy đủ, phụ nữ mang thai được chăm sóc an toàn, tôi biết mình đã làm điều có ý nghĩa” – chị Ươm cười nói.
Kiên trì bám địa bàn
Khác với xã Đăk Ơ, xã Phú Nghĩa có địa bàn rộng sau khi sáp nhập từ ba xã cũ là Phú Nghĩa, Phú Văn và Đức Hạnh. Dân cư phân bố thưa thớt, nhiều hộ sinh sống sâu trong các rẫy, khiến công tác dân số gặp không ít khó khăn. Trong điều kiện đó, CTV Nguyễn Thị Nhân người có hơn 20 năm gắn bó với công tác dân số được đánh giá là một trong những CTV “bám dân tốt nhất” của địa phương.
CTV Nguyễn Thị Nhân thăm hộ gia đình có con nhỏ tại thôn Cây Da, xã Phú Nghĩa.
Theo bà Nhân, công việc hằng ngày chủ yếu là tuyên truyền chính sách dân số – kế hoạch hóa gia đình, vận động phụ nữ mang thai đi khám, nhắc lịch tiêm chủng cho trẻ và cập nhật các biến động dân cư. “Vào mùa mưa, đường đất trơn trượt, nhiều khi tôi phải gửi xe bên ngoài rồi đi bộ vào rẫy. Có hôm trượt ngã, người lấm lem bùn đất nhưng vẫn cố gắng đến đúng lịch kiểm tra thai cho sản phụ” – bà Nhân kể.
Khó khăn lớn nhất, theo bà Nhân là việc tiếp cận những hộ gia đình thường xuyên đi làm xa. Có nhà phải hẹn đến 4–5 lần mới gặp được. Nhưng nếu bỏ sót thì có thể ảnh hưởng đến lịch tiêm chủng của trẻ hoặc việc theo dõi thai kỳ của phụ nữ mang thai. Dù công việc vất vả và ở tuổi 70, bà Nhân vẫn kiên trì bám địa bàn. Với bà, đây không chỉ là công việc yêu thích mà còn là niềm tin mà người dân dành cho bà. “Có hôm nhận được tin nhắn của một phụ nữ mang thai cảm ơn, vì đã nhắc lịch khám thai. Chỉ một câu ngắn gọn nhưng đủ khiến tôi ấm lòng cả tuần” – bà Nhân nói.
Nói về bà Nhân, cử nhân nữ hộ sinh Nguyễn Hoài Nam, Trưởng Trạm Y tế xã Phú Nghĩa cho biết, bà Nhân là CTV rất tận tâm, bám sát địa bàn, cập nhật số liệu đầy đủ, vận động hiệu quả người dân trong việc khám thai, tiêm chủng và thực hiện kế hoạch hóa gia đình. “Là xã miền núi còn nhiều khó khăn, càng xuống cơ sở, càng thấy vai trò của CTV dân số là không thể thay thế” – cử nhân Nam khẳng định.
Theo cử nhân Nam, thời gian tới rất cần có thêm các chế độ hỗ trợ, cũng như các lớp tập huấn chuyên môn để đội ngũ CTV yên tâm gắn bó với công việc.
Ông Nguyễn Văn Hiếu, Trưởng phòng Dân số, Trung tâm Y tế khu vực Bù Gia Mập cho biết, toàn khu vực hiện có 119 CTV dân số đang hoạt động tại 4 xã. Ông nhận định, địa bàn Bù Gia Mập rộng, dân cư phân tán, nhiều tuyến đường đất đồi dốc khiến việc đi lại, nhất là vào mùa mưa gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, nhờ lực lượng CTV đã giúp ngành y tế tiếp cận cộng đồng nhanh chóng và chính xác. “Họ âm thầm ghi nhận từng biến động nhân khẩu, từng thai phụ, từng trẻ đến tuổi tiêm chủng… qua đó góp phần duy trì ổn định các chỉ số dân số và sức khỏe trên địa bàn” – ông Hiếu nói.
Hiện chị Ươm và bà Nhân đều đã được trang bị các công cụ hỗ trợ cập nhật số liệu thuận tiện hơn và có chế độ phụ cấp phù hợp hơn với khối lượng công việc. Tuy nhiên, điều mà các CTV mong muốn nhất là có thêm sức khỏe, thêm điều kiện để làm việc hiệu quả, để bà con được chăm sóc sức khỏe tốt hơn.
N.Văn