Tai nạn thương tích (TNTT) ở trẻ em là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và để lại di chứng tàn tật suốt đời. Vì vậy, giáo dục kỹ năng sống và kỹ năng tự bảo vệ cho trẻ là rất cần thiết, không chỉ giúp trẻ chủ động phòng tránh nguy cơ, mà còn lan tỏa văn hóa an toàn trong gia đình và cộng đồng.
Hơn 9.000 trẻ em bị TNTT trong 6 tháng đầu năm
TNTT ở trẻ em ngày càng đa dạng và phức tạp. Ngoài tai nạn giao thông, nhiều trường hợp xảy ra trong sinh hoạt hằng ngày như: té ngã từ trên cao, ngộ độc thuốc hoặc hóa chất, bị động vật cắn, hóc dị vật, bỏng nước sôi hay đuối nước. Đáng lo ngại, vẫn còn những trường hợp trẻ bị tổn thương nặng do người lớn tự ý điều trị bằng các bài thuốc dân gian phản khoa học, khiến bệnh tình thêm nghiêm trọng.
Theo Khoa Sức khỏe môi trường – Y tế trường học, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Đồng Nai), trong 6 tháng đầu năm 2025, toàn tỉnh ghi nhận 48.346 người bị tai nạn thương tích, trong đó có 122 trường hợp tử vong. Riêng độ tuổi từ 0 – 14 tuổi chiếm 9.395 trẻ. Trong đó, tai nạn giao thông là 1.886 ca, té ngã 4.781 ca, đuối nước 28 ca và bỏng, ngộ độc, súc vật, côn trùng cắn, đốt…765 ca.
Các bác sĩ cảnh báo, TNTT có thể xảy ra bất cứ lúc nào và ở bất kỳ đâu. Nhiều vụ việc bắt nguồn từ sự bất cẩn của người lớn như: ổ điện hở, để trẻ ngồi trước xe máy, không đội mũ bảo hiểm, leo trèo cây cối, cầu thang, cho trẻ điều khiển xe khi chưa đủ tuổi...
Bác sĩ Bệnh viện Nhi Đồng Đồng Nai thăm khám cho một bệnh nhi bị tai nạn giao thông.
Điển hình như trường hợp bé gái T.H.N. (5 tuổi, ngụ phường Trảng Dài, tỉnh Đồng Nai) bị bỏng nước sôi và phải nhập viện điều trị. Theo lời mẹ bé, do biết con hiếu động, chị đã đặt phích nước sôi lên bàn cao. Tuy nhiên, bé N. vẫn kéo ghế đứng lên với tay vào phích, khiến nước sôi đổ vào chân gây bỏng và đau rát. Ngay sau khi phát hiện sự việc, gia đình nhanh chóng đưa bé đến bệnh viện để cấp cứu và điều trị.
Cần sự đồng hành từ gia đình đến cộng đồng
Để phòng tránh TNTT cho trẻ, việc giáo dục kỹ năng sống được xem là yếu tố then chốt, cần có sự chung tay của gia đình, nhà trường và cộng đồng.
Cử nhân Lê Ngọc Linh, Phó trưởng khoa Sức khỏe môi trường – Y tế trường học CDC Đồng Nai, cho biết: Giáo dục kỹ năng sống đóng vai trò nền tảng và bền vững trong phòng, chống TNTT ở trẻ em. Đây là “lá chắn” bảo vệ giúp trẻ nhận biết nguy cơ, tự phòng tránh và ứng phó an toàn trong các tình huống nguy hiểm. Khi được trang bị kiến thức và kỹ năng thực hành phù hợp, trẻ không chỉ biết tự bảo vệ bản thân mà còn góp phần lan tỏa văn hóa an toàn đến gia đình và cộng đồng.
Tuy nhiên, công tác này vẫn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Nhận thức của một bộ phận phụ huynh và cộng đồng còn chủ quan, thiếu kiến thức và kỹ năng giám sát trẻ cũng như xử trí khi tai nạn xảy ra, trong khi đó nguồn lực và kinh phí dành cho phòng chống TNTT, đặc biệt là ở tuyến cơ sở, vẫn chưa đáp ứng đủ.
Học sinh Trường tiểu học Tân Bình, phường Bình Phước, tỉnh Đồng Nai được hướng dẫn kỹ năng đội mũ bảo hiểm và ngồi sau xe máy an toàn.
Bên cạnh đó, nhiều trường học đang thiếu nhân viên y tế chuyên trách. Ở nhiều nơi, giáo viên phải kiêm nhiệm, nhất là tại các khu vực nông thôn hoặc vùng sát biên giới. Điều này làm giảm hiệu quả theo dõi sức khỏe học sinh, truyền thông kỹ năng và đặc biệt khả năng sơ cấp cứu ban đầu khi có sự cố xảy ra.
Ngoài ra, trong giai đoạn điều chỉnh và hoàn thiện bộ máy quản lý ở địa phương, một số thay đổi về tổ chức và nhân sự khiến công tác phối hợp giữa các cấp, các ngành đôi lúc chưa thật sự nhịp nhàng. Điều này phần nào tác động đến tiến độ rà soát và triển khai các chương trình can thiệp phòng chống tai nạn thương tích cho trẻ em.
“Để nâng cao hiệu quả, cần tăng cường giáo dục kỹ năng sống, dạy bơi an toàn, củng cố nhân lực y tế học đường, đẩy mạnh phối hợp liên ngành và đầu tư cho các mô hình “Trường học an toàn”, “Ngôi nhà an toàn”, “Cộng đồng an toàn” – hướng đi lâu dài nhằm bảo đảm mọi trẻ em được sống và học tập trong môi trường an toàn, lành mạnh” – cử nhân Linh nói.
Tại Đồng Nai, nhiều trường học đã chủ động triển khai các hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh như: Ngoại khóa “An toàn cuộc sống” với diễn tập thoát hiểm, sơ cứu, phòng cháy chữa cháy; các tiết học kỹ năng sống hằng tuần; hoặc tuyên truyền qua tiết chào cờ, bảng tin, loa phát thanh, sổ liên lạc điện tử…
Tuy vậy, việc triển khai vẫn còn không ít khó khăn. Cô Hà Thị Bích Phượng, Hiệu trưởng Trường tiểu học Tân Bình (phường Bình Phước, tỉnh Đồng Nai), chia sẻ: “Kinh phí hạn hẹp, việc giáo dục kỹ năng sống chủ yếu lồng ghép trong các hoạt động khác. Một số phụ huynh chưa thật sự quan tâm, chưa phối hợp cùng nhà trường. Chúng tôi mong các ban ngành, đoàn thể hỗ trợ nhiều hơn để hoạt động này thiết thực và hiệu quả hơn”.
Theo cô Phượng, để giáo dục kỹ năng sống phát huy hiệu quả, cần có sự đồng hành của cả gia đình – nhà trường – cộng đồng. Gia đình là nơi đầu tiên dạy trẻ về nguy hiểm và cách tự bảo vệ bản thân. Cha mẹ nên chủ động hướng dẫn con không chơi gần ao hồ, học bơi, không nghịch điện, biết kêu cứu khi gặp nạn và tránh xa khu vực nguy hiểm. Nhà trường cần đưa kỹ năng sống thành nội dung học chính khóa, tăng thời lượng thực hành, tổ chức nhiều hoạt động trải nghiệm thực tế. Cộng đồng, địa phương nên tăng cường truyền thông, mở lớp dạy bơi miễn phí, diễn tập cứu nạn, hỗ trợ kinh phí cho các hoạt động dạy kỹ năng sống.
Cử nhân Linh cho hay, Đồng Nai đã triển khai mô hình “Cộng đồng an toàn” hơn 10 năm nay. Mô hình xây dựng dựa trên các cơ sở gia đình an toàn, trường học an toàn và các can thiệp phòng chống TNTT có hiệu quả tại cộng đồng. Qua đó, góp phần nâng cao nhận thức, giảm thiểu số vụ TNTT trong cộng đồng.
Phòng chống TNTT ở trẻ em là một nhiệm vụ cấp thiết, lâu dài, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội để xây dựng một môi trường an toàn, lành mạnh cho thế hệ tương lai.
Đỗ Hoa