Sinh non là nỗi lo lớn của mọi thai phụ, kéo theo đó là nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng cho trẻ sơ sinh. BS.CKII Huỳnh Thị Thanh – Phó Trưởng Khoa Hồi sức tích cực sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai đã chỉ rõ những nguy cơ sức khỏe đối với trẻ sinh non, đồng thời đưa ra các khuyến cáo quan trọng giúp thai phụ nhận biết sớm dấu hiệu và chủ động bảo vệ con yêu.
BS.CKII Huỳnh Thị Thanh – Phó Trưởng khoa, Phụ trách Khoa Hồi sức tích cực sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai.
PV: Thưa bác sĩ, như thế nào được gọi là sinh non và tình trạng này đáng lo ngại như thế nào?
BS.CKII Huỳnh Thị Thanh: Theo Tổ chức Y tế thế giới, sinh non là thuật ngữ chỉ các em bé chào đời trước 37 tuần tuổi. Đây là vấn đề y tế toàn cầu, ước tính, có khoảng 15 triệu trẻ sinh non mỗi năm. Tại Việt Nam hiện có khoảng 10-12% trẻ sinh non. Riêng tại Khoa Hồi sức tích cực sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai, khoảng 40% trẻ nhập viện do sinh non.
Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào tuổi thai. Trẻ sinh càng non, nguy cơ biến chứng và tử vong càng cao. Các phân loại từ cực non (dưới 28 tuần) đến non muộn (32-37 tuần) giúp chúng ta có phác đồ can thiệp phù hợp và tiên lượng chính xác hơn.
PV: Vậy những nguyên nhân nào dẫn đến sản phụ sinh non, thưa bác sĩ?
BS.CKII Huỳnh Thị Thanh: Nguyên nhân gây sinh non có thể do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm các vấn đề từ phía mẹ, thai nhi, bánh nhau hoặc do các yếu tố môi trường và lối sống.
Đối với nguyên nhân từ người mẹ: mẹ từng bị sinh non trong lần mang thai trước, khoảng cách giữa các lần mang thai quá ngắn (dưới 18 tháng). Mẹ bị các bệnh lý mãn tính như cao huyết áp, tiểu đường, bệnh tim, bệnh thận, bệnh tự miễn, bị tiền sản giật hoặc các bệnh nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng đường sinh dục, nhiễm trùng ối. Mẹ có các vấn đề trong tử cung và cổ tử cung, như: dị dạng tử cung, hở eo tử cung, hoặc đa ối; mẹ mang thai khi còn quá trẻ (dưới 17 tuổi) hoặc khi đã lớn tuổi (trên 35 tuổi). Mẹ thiếu cân hoặc thừa cân trước và trong khi mang thai. Người mẹ mang thai bằng phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) cũng có nguy cơ sinh non cao hơn.
Một ca sinh cực non đang được chăm sóc tại Khoa Hồi sức tích cực sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai.
Về yếu tố lối sống và xã hội như: mẹ hút thuốc, uống rượu bia và sử dụng chất kích thích; mẹ trải qua các sự kiện căng thẳng nghiêm trọng, bị bạo lực gia đình, lao động nặng nhọc, không thường xuyên đi khám thai kỳ… cũng làm tăng nguy cơ sinh non
Các yếu tố từ thai nhi và bánh nhau như: đa thai, dị tật thai nhi, nhau tiền đạo, nhau bong non hoặc nhau cài răng lược hoặc vỡ ối sớm cũng gây ra sinh non…
Đôi khi, sinh non xảy ra mà không thể xác định được nguyên nhân rõ ràng.
PV: Trẻ sinh non phải đối mặt với những nguy cơ sức khỏe nào trong những ngày đầu đời và di chứng nào có thể theo bé đến hết cuộc đời?
BS.CKII Huỳnh Thị Thanh: Hệ thống cơ quan của trẻ sinh non chưa trưởng thành. Điều này dẫn đến hàng loạt nguy cơ cấp tính và mãn tính:
Về nguy cơ cấp tính: Đứng đầu là Hội chứng suy hô hấp (RDS) do thiếu chất Surfactant. Kế đến là các vấn đề thần kinh như xuất huyết não thất (IVH), bệnh lý tiêu hóa nghiêm trọng như viêm ruột hoại tử (NEC) và nguy cơ mù lòa do bệnh võng mạc ở trẻ đẻ non (ROP). Thậm chí, với những trẻ sinh cực non có cân nặng dưới 1kg thì nguy cơ tử vong rất cao do các cơ quan trong cơ thể còn quá non yếu, khó đáp ứng được khả năng sinh tồn.
Về di chứng dài hạn: Đây là điều khiến gia đình và y tế lo ngại nhất. Trẻ có nguy cơ cao bị bại não, chậm phát triển tâm thần vận động, rối loạn học tập, và các vấn đề về hô hấp mãn tính như hen suyễn. Việc can thiệp sớm là chìa khóa để giảm thiểu những di chứng này.
PV: Việc chăm sóc trẻ sinh non đòi hỏi sự cẩn thận và chuyên môn cao. Bác sĩ có thể chia sẻ những lưu ý "vàng" đối với việc chăm sóc tại bệnh viện và sau khi trẻ được xuất viện về nhà?
BS.CKII Huỳnh Thị Thanh: Đối với việc chăm sóc trẻ sinh non tại Khoa Hồi sức tích cực sơ sinh của Bệnh viện Nhi đồng Đồng Nai thì việc kiểm soát chặt chẽ nhiệt độ, kiểm soát nhiễm khuẩn và cung cấp dinh dưỡng tối ưu là ưu tiên số một. Tại đây, bé được chăm sóc bằng các kỹ thuật chuyên sâu dành cho trẻ sơ sinh non và cực non như: nằm lồng ấp, hỗ trợ thở CPAP để mở phổi, nuôi ăn tĩnh mạch…
Đặc biệt, chúng tôi luôn ưu tiên Phương pháp Kangaroo (KMC)- tiếp xúc da kề da. KMC đã được chứng minh giúp ổn định thân nhiệt, cải thiện nhịp thở, nhịp tim. Khi trẻ có thể bú mẹ được, chúng tôi khuyến khích nuôi dưỡng bằng sữa mẹ tăng cường vì sữa mẹ chứa kháng thể và dưỡng chất hoàn hảo cho trẻ sinh non.
Khi trẻ ổn định chức năng sống như: ổn định thân nhiệt, ổn định chức năng hô hấp và đạt cân nặng khoảng 1,8-2kg sẽ được xuất viện. Tại gia đình, phải tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc phòng chống nhiễm trùng, rửa sạch tay trước khi bế trẻ, hạn chế người tiếp xúc. Quan trọng nhất, phải theo dõi sát sao sự phát triển theo tuổi hiệu chỉnh và tuân thủ lịch tái khám định kỳ để kiểm tra mắt, tai và đánh giá phát triển thần kinh, giúp can thiệp kịp thời các di chứng tiềm ẩn.
PV: Vậy làm sao để thai phụ có thể nhận biết sớm dấu hiệu chuyển dạ sinh non và bác sĩ có những khuyến cáo gì để phòng ngừa tình trạng này?
BS.CKII Huỳnh Thị Thanh: Khả năng nhận biết sớm của thai phụ là cực kỳ quan trọng. Thai phụ cần cảnh giác nếu có các dấu hiệu sau trước tuần 37:
Co thắt tử cung: Xuất hiện thường xuyên và dồn dập (6 cơn trở lên trong một giờ), dù có thể không gây đau dữ dội.
Thay đổi dịch âm đạo: Dịch lỏng, có nước (rỉ ối) hoặc có lẫn máu/màu hồng nhạt.
Cảm giác đè nén: Áp lực mạnh ở vùng chậu hoặc đau âm ỉ, liên tục ở lưng dưới.
Để phòng ngừa các nguy cơ sinh non, đầu tiên, thai phụ cần khám thai định kỳ đầy đủ, theo dõi chiều dài cổ tử cung là yếu tố dự đoán quan trọng. Thứ hai là kiểm soát yếu tố nguy cơ như: điều trị triệt để các bệnh nhiễm trùng (tiểu niệu, răng miệng) và quản lý tốt các bệnh lý nền (huyết áp cao, tiểu đường). Với những thai phụ có tiền sử sinh non, cần tuân thủ chỉ định dùng Progesterone hoặc khâu eo tử cung. Tuyệt đối tránh chất kích thích như thuốc lá (kể cả thụ động), rượu bia…
Đặc biệt, bất cứ khi nào nghi ngờ sinh non, thai phụ hãy đến ngay cơ sở y tế. Việc này có thể tạo ra sự khác biệt lớn giữa một ca sinh non có di chứng và một ca được can thiệp kịp thời.
Xin cảm ơn bác sĩ!
Thiên Thanh (thực hiện)