Chủ động phát hiện sớm bệnh lao trong cộng đồng kết hợp với điều trị sớm là giải pháp hiệu quả nhằm kiểm soát bệnh lao.
BS.CKI Huỳnh Phú Quốc - Phụ trách phòng Chỉ đạo tuyến, Bệnh viện Phổi Đồng Nai cho biết, sàng lọc lao trong cộng đồng có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc phát hiện sớm, điều trị sớm và kiểm soát bệnh lao. Tuy nhiên, hiện nay công tác tầm soát, phát hiện lao, lao tiềm ẩn, lao sớm, lao kháng thuốc trên địa bàn tỉnh để đưa người bệnh điều trị, ngăn chặn nguồn lây vẫn gặp không ít khó khăn, một số ít đơn vị thực hiện được. Trong khi đó, tình hình bệnh Lao rất phức tạp, tình trạng đa kháng thuốc, siêu kháng thuốc vẫn còn cao. Ở cộng động tồn tại nhiều thể lao, đây chính là nguyên nhân gây lây nhiễm trong cộng đồng. Qua công tác khám sàng lọc trong những năm gần đây cho thấy tỉ lệ nam mắc cao hơn nữ, độ tuổi chiếm tỉ lệ lớn là độ tuổi lao động (20-55 tuổi).
Hàng năm, Bệnh viện Phổi Đồng Nai tổ chức sàng lọc định kỳ cho đối tượng là phạm nhân ở trại giam trên địa bàn tỉnh với sự hỗ trợ của Dự án Quỹ toàn cầu về phòng chống lao. Năm 2024, trong tổng số 4.409 phạm nhân được sàng lọc, có 402 mẫu được xét nghiệm bằng phương pháp Xpert thì phát hiện 12 mẫu dương tính. Tiêm Mantox (là cách xét nghiệm tiêm dưới da xác định lao) cho 2.065 phạm nhân, phát hiện 753 mẫu dương tính. Thu nhận vào điều trị 691 bệnh nhân, gồm 11 bệnh nhân lao phổi có bằng chứng vi khuẩn học, 28 bệnh nhân lao phổi không có bằng chứng vi khuẩn học, 1 bệnh nhân lao ngoài phổi, 1 bệnh nhân lao kháng thuốc, 651 bệnh nhân điều trị lao tiềm ẩn.
Một bệnh nhân thăm khám tại Bệnh viện Phổi Đồng Nai sau khi có những cơn ho kéo dài.
Là một trong những đơn vị triển khai tốt công tác sàng lọc lao tại cộng đồng, BS Hoàng Bá Dinh, tổ chống Lao thuộc Trung tâm Y tế (TTYT) H.Thống Nhất cho biết: Năm 2018, TTYT H.Thống Nhất được Bệnh viện Phổi Đồng Nai cấp máy Gene Xpert để hỗ trợ công tác sàng lọc chẩn đoán Lao. Trong những năm gần đây, được sự quan tâm chỉ đạo của Bệnh viện Phổi Đồng Nai, TTYT đã thực hiện được các xét nghiệm cần thiết cho người dân trên địa bàn, qua đó phát hiện sớm và điều trị kịp thời cho người dân bằng các biện pháp như: Khám sàng lọc lao tiềm ẩn, khám sàng lọc lao chủ động 1X, 2X tại tổ lao. Năm 2022 xét nghiệm được 152 người, phát hiện được 50 người mắc lao phổi, trong đó có 1 ca mắc lao kháng thuốc. Năm 2023 xét nghiệm được 239 người phát hiện được 58 người mắc lao phổi, trong đó có 3 ca mắc lao kháng thuốc. Năm 2024 xét nghiệm được 473 người, phát hiện 21 ca mắc lao phổi và đưa vào điều trị.
BS Dinh cho biết thêm, đối với những bệnh nhân sau khi phát hiện lao, tổ chống lao huyện thực hiện tư vấn, lập hồ sơ điều trị tực tiếp tại địa phương, đối với những trường hợp phát hiện mắc lao ở các địa phương khác, tổ chống lao hướng dẫn bệnh nhân về điều trị tại địa phương, gửi kết quả xét nghiệm đến các địa phương đó nhằm quản lý hiệu quả các trường hợp mắc bệnh. Với các trường hợp phát hiện mắc lao kháng thuốc, tổ chống lao huyện lập hồ sơ, gửi bệnh nhân lên Bệnh viện Phổi Đồng Nai để đăng kí điều trị.
Trao đổi về lợi ích của việc khám phát hiện bệnh lao chủ động ở cộng đồng, BS Quốc chia sẻ: “Trước đây, chúng ta đợi người dân có triệu chứng đến khám để phát hiện lao thì nay chúng ta phải chủ động đến với người dân bằng chiến lược 2X (chẩn đoán bệnh lao bằng phương pháp chụp X-Quang ngực và xét nghiệm GeneXpert - phương pháp phát hiện vi khuẩn lao). Bệnh nhân lao phát hiện bệnh càng sớm thì hiệu quả điều trị bệnh sẽ cao hơn và không để lại di chứng nhiều”.
Hiện nay, công tác phòng chống lao trên địa bàn tỉnh còn có những khó khăn nhất định như: Người dân còn nhiều hạn chế khi chưa hiểu biết đầy đủ về sự nguy hiểm của bệnh lao trong cộng đồng. Ngoài ra nhân lực ở các tổ chống lao tại cơ sở còn thiếu, kiêm nhiệm, thường xuyên thay đổi chuyên trách, địa bàn rộng, dân cư di biến động làm ảnh hưởng công tác quản lý. Đặc biệt người dân còn chưa thực sự quan tâm đến bệnh lao do thiếu sự hiểu biết. Công tác truyền thông về bệnh lao vẫn chưa đến nhiều với người dân.
BS Quốc khuyến cáo, những người tiếp xúc với bệnh nhân lao, người có những triệu chứng như ho khạc kéo dài, sụt cân, sốt về chiều, những người có bệnh nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, sức khỏe yếu thì nên đi khám phổi hàng năm để có thể phát hiện sớm bệnh lao và điều trị.
“Khi tham gia điều trị lao, để tránh tình trạng kháng thuốc, bệnh nhân lao tuyệt đối không được bỏ thuốc ngắt quãng dù chỉ 1 ngày vì đó là khoảng thời gian mà vi khuẩn lao hồi phục và tấn công trở lại. Thường điều trị lao chia làm 2 đợt: đợt tấn công thường gồm 4 thuốc và đợt duy trì thường gồm 2 thuốc. Bệnh nhân lao phải tuân thủ theo nguyên tắc điều trị lao dưới sự giám sát của nhân viên y tế. Điều trị lao đạt hiệu quả đòi hỏi bệnh nhân phải tuân thủ 3 chữ “Đ” có nghĩa: đúng, đủ, đều. Đúng phác đồ, đủ thời gian và đều đặn uống, không bỏ thuốc” - BS Quốc khuyến cáo thêm.
Mai Chi