Ngày 21/12/2023, Đồng Nai cùng 3 tỉnh Quảng Ngãi, Tây Ninh, Kiên Giang được Viện Sốt rét - ký sinh trùng - côn trùng Trung ương công nhận đã loại trừ bệnh sốt rét trên quy mô toàn tỉnh. Để đạt được kết quả này, thời gian qua, tỉnh Đồng Nai đã triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm kiểm soát và khống chế hiệu quả sự lan truyền của bệnh sốt rét.
Loại trừ sốt rét trên quy mô toàn tỉnh
Là 1 trong 2 huyện cuối cùng của tỉnh Đồng Nai (cùng với Vĩnh Cửu) vừa được công nhận đã loại trừ xong sốt rét, thời gian qua, huyện Tân Phú đã triển khai đồng bộ các giải pháp từ cấp huyện đến cơ sở, nhằm nâng cao nhận thức của người dân, kiểm soát tốt ca bệnh và véc-tơ truyền bệnh. Nhờ đó mà trong 3 năm liên tục, trên địa bàn huyện không có dịch sốt rét xảy ra, chỉ có 1 ca bệnh ngoại lai vào năm 2022. Do đặc thù là địa phương có diện tích rừng lớn (khoảng 35.000 ha rừng Nam Cát Tiên), người dân đi rừng đông, nhất là người nhập cư khai thác lâm sản theo mùa vụ. Vì vậy, ngành y tế huyện đã phối hợp chặt chẽ với các trạm kiểm lâm và y tế thôn, bản tuyên truyền nâng cao ý thức phòng chống sốt rét cho những đối tượng này. Đồng thời, phát màn có tẩm hóa chất và lấy mẫu xét nghiệm định kỳ để kịp thời phát hiện ca mắc trong cộng đồng.
Cô Đỗ Thị Đặm – Nhân viên y tế thôn bản, Ấp 2, Xã Nam Cát Tiên, Huyện Tân Phú chia sẻ, làm nhân viên y tế thôn bản là phải chịu khó đến tận từng nhà dân, vô tận rẫy để tuyên truyền, hướng dẫn người dân cách phòng chống sốt rét.Có như vậy, dần dần người dân họ mới tự ý thức và biết cách phòng bệnh cho bản thân và gia đình.
Điều tra thông tin và phát màn chống muỗi cho người dân tại huyện Tân Phú.
Y sĩ Trần Văn Đồng - Khoa Kiểm soát bệnh tật và HIV/AIDS, Trung tâm Y tế Huyện Tân Phú cho biết, giai đoạn 2021 - 2023, 96% dân số xã Nam Cát Tiên được bảo vệ bằng hóa chất phòng chống muỗi đốt.100% các điểm kính (bao gồm: Nam Cát Tiên, Núi Tượng, Tà Lài, Phú Trung, khoa xét nghiệm TTYT huyện) đạt chỉ tiêu lấy mẫu xét nghiệm, 18/18 phường, xã trong huyện được tập huấn, tuyên truyền về sốt rét.
Tháng 12 vừa qua, Đồng Nai cùng với các tỉnh: Quảng Ngãi, Tây Ninh, Kiên Giang được Viện Sốt rét - ký sinh trùng, côn trùng Trung ương công nhận đã loại trừ bệnh sốt rét trên quy mô toàn tỉnh. Để đạt được kết quả này, tỉnh Đồng Nai đã triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm kiểm soát có hiệu quả và khống chế tốt sự lan truyền của bệnh sốt rét. Hoạt động truyền thông, cấp thuốc sốt rét và mùng màn tẩm hóa chất, điều tra ca bệnh, giám sát biến động côn trùng tại các vùng trọng điểm sốt rét được thực hiện thường xuyên. Năm 2023, tỷ lệ sốt rét giảm còn 0,003/1000 dân số chung; Tỷ lệ ký sinh trùng còn 0,0064/1000 dân vùng sốt rét lưu hành. Số lam, test xét nghiệm phát hiện ký sinh trùng sốt rét vượt chỉ tiêu 12,8%. Trong 3 năm trở lại đây, không có tử vong và dịch sốt rét xảy ra trên địa bàn tỉnh (chỉ có 2 ca số rét ngoại lai vào năm 2022 và năm 2023).
Triển khai hiệu quả Dự án RAI
Năm 2014, Đồng Nai là 1 trong 36 tỉnh thành được chọn triển khai Dự án “Sáng kiến khu vực ngăn chặn và loại trừ sốt rét kháng thuốc Artermisinin” (hay còn gọi là Dự án RAI). Dự án do Quỹ Toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét hỗ trợ, với kinh phí thực hiện khoảng 1,5 tỷ-2 tỷ đồng/năm. Cụ thể, giai đoạn RAI1E (năm 2014-2018) triển khai tại tất cả 11 huyện, thị, thành phố trong tỉnh; Giai đoạn RAI2E (2018-2021) tại 4 huyện: Vĩnh Cửu, Tân Phú, Định Quán, Xuân Lộc; Giai đoạn RAI3E (2021-2023) tại 6 huyện: Long Thành, Cẩm Mỹ, Xuân Lộc, Vĩnh Cửu, Tân Phú, Định Quán); Giai đoạn RAI4E (2024-2026) tại 3 huyện: Vĩnh Cửu, Định Quán, Tân Phú.
BS.CKI Nguyễn Thanh Tùng – Trưởng Khoa Ký sinh trùng và côn trùng, CDC Đồng Nai cho biết, điểm khác biệt của Đồng Nai so với các tỉnh thành khác khi triển khai Dự án RAI là chúng ta triển khai các biện pháp phòng chống có trọng điểm, tùy vào thực tế mức độ nguy cơ từng khu vực để xây dựng kế hoạch phù hợp. Đồng Nai không đợi đến khi toàn tỉnh đã loại trừ xong sốt rét mới làm hồ sơ công nhận. Làm như vậy sẽ khó loại trừ triệt để, sốt rét rất dễ quay trở lại. Đồng Nai thực hiện loại trừ dần, huyện nào đã loại trừ xong sốt rét sẽ công nhận huyện đó và chuyển sang giai đoạn mới - giai đoạn ngăn ngừa sốt rét quay trở lại. Ở giai đoạn này, sẽ tập trung vào công tác giám sát phát hiện ca mắc mới và ca ngoại lai để kịp thời điều trị, tránh lây nhiễm ra cộng đồng.
Với những huyện vẫn đang thuộc khu vực nguy cơ cao, Đồng Nai sẽ triển khai đồng bộ các giải pháp truyền thông, giám sát thường xuyên, liên tục số ca mắc và biến động của muỗi để có kế hoạch phun xịt hóa chất khi cần thiết. Tại 10 điểm cửa rừng trong tỉnh luôn có nhân viên y tế được đào tạo kỹ năng xét nghiệm ký sinh trùng sốt rét để kịp thời phát hiện ca bệnh. Đồng thời, triển khai tẩm hóa chất, cấp phát mùng màn, thuốc men điều trị cho người dân. Nhờ đó mà việc triển khai Dự án đạt hiệu quả cao, giúp Đồng Nai loại trừ thành công bệnh sốt rét.
Bảo vệ thành quả loại trừ sốt rét bền vững
BS.CKII Nguyễn Văn Bình – Phó Giám đốc Sở Y tế - Trưởng Ban quản lý Dự án RAI khằng định, hiện nay, Đồng Nai đã được công nhận loại trừ sốt rét trên quy mô toàn tỉnh. Tuy nhiên, sốt rét vẫn có nguy cơ quay trở lại nếu lơ là công tác phòng chống. Do đó, trong giai đoạn RAI4E (từ 2024-2026), tỉnh Đồng Nai cần tập trung phòng chống sốt rét quay trở lại. Trong đó, giải pháp quan trọng nhất là giám sát chặt các đối tượng từ Châu Phi và những nơi còn sốt rét đến để kịp thời phát hiện, xử lý các ca bệnh ngoại lai, tránh lây lan ra cộng đồng.
Thời gian qua, khó khăn lớn nhất trong hoạt động phòng chống sốt rét là tiếp cận, quản lý các đối tượng đi rừng và lao động từ tỉnh khác đến Đồng Nai làm thời vụ để tuyên truyền và cung cấp các dịch vụ xét nghiệm, mùng màn tẩm hóa chất. Do đó, thời gian tới cần tập trung tiếp cận các nhóm đối tượng này.
Song song đó, tiếp tục công tác truyền thông nâng cao ý thức phòng chống sốt rét cho người dân. Duy trì tập huấn chuyên môn nghiệp vụ thường kỳ cho nhân viên y tế, tránh nguy cơ lãng quên do lâu ngày không còn ca bệnh. Với mục tiêu giữ vững thành quả loại trừ không để sốt rét quay trở lại, góp phần thực hiện lộ trình đến năm 2027 loại trừ xong bệnh sốt rét trên quy mô cả nước.
Thiên Thanh