Bại liệt là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể gây liệt vĩnh viễn, thậm chí tử vong, chủ yếu thường gặp trẻ dưới 5 tuổi. Dù bệnh bại liệt đã được kiểm soát tốt và được công nhận thanh toán, nhưng nguy cơ dịch bệnh quay trở lại vẫn có thể xảy ra. Duy trì tiêm chủng vắc xin bại liệt đúng và đủ liều, là biện pháp phòng ngừa bại liệt cho trẻ cũng như bảo vệ thành quả này.
Bệnh có thể gây liệt vĩnh viễn
BS.CKI Hồ Thị Hoa, Phó trưởng khoa Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Đồng Nai) cho biết, bại liệt lây truyền chủ yếu qua đường phân – miệng (thông qua thực phẩm, nước uống bị ô nhiễm phân của người bệnh), hoặc đường hầu họng (khi tiếp xúc với giọt bắn từ ho, hắt hơi hay dịch tiết từ họng người nhiễm bệnh). Một số trường hợp vừa được uống vắc xin bại liệt sống giảm độc lực (OPV) cũng có thể thải vi rút ra môi trường và lây cho người khác nếu vệ sinh không đảm bảo.
Tiêm vắc xin phòng bại liệt cho trẻ tại CDC Đồng Nai.
Sau khi xâm nhập vào cơ thể, vi rút bại liệt nhân lên trong niêm mạc đường tiêu hóa dưới và hầu họng, có thể đi vào máu và lan sang hệ thống lưới nội mô. Trong một số trường hợp vi rút có thể xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, gây tổn thương các tế bào thần kinh vận động ở vỏ não và tủy sống, dẫn đến bị yếu hoặc liệt cơ.
Theo bác sĩ Hoa, trẻ em dưới 5 tuổi là nhóm tuổi dễ bị nhiễm bệnh nhất. Khi trẻ nhiễm bệnh, các triệu chứng ban đầu thường giống cúm nhưng có thể tiến triển nhanh chóng. Các triệu chứng từ nhẹ đến nặng, như: sốt, đau đầu, mệt mỏi, yếu cơ, đau cơ, có thể liệt chi nghiêm trọng. Ảnh hưởng lâu dài như suy hô hấp, khó nuốt, loãng xương, teo cơ, liệt vĩnh viễn có thể xảy ra ở một hoặc nhiều chi.
Đồng Nai hiện có khoảng 250.000 trẻ dưới 5 tuổi. Trong năm 2024, tỷ lệ trẻ dưới 1 tuổi được tiêm đủ mũi bại liệt đạt 90% – một kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, theo bác sĩ Hoa, hiện nay công tác tiêm chủng vẫn còn không ít trở ngại và gặp nhiều khó khăn. Ở nhiều vùng sâu, vùng xa, đặc biệt người dân tộc thiểu số chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của vắc xin, một số phụ huynh lo ngại tác dụng phụ sau tiêm nên không đưa trẻ đi tiêm. Nhiều thôn, ấp cách trạm y tế 30 – 40 km, đường đi khó khăn khiến nhân viên y tế khó tiếp cận. Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa ngành Y tế – Giáo dục – Chính quyền địa phương còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc lập danh sách và vận động đối tượng tiêm chủng.
Tiêm chủng đầy đủ bảo vệ trẻ khỏi nguy cơ mắc bại liệt
Theo bác sĩ Hoa, hiện nay, có hai loại vắc xin phòng bại liệt: Vắc xin uống (OPV) và vắc xin tiêm (IPV). Theo Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia, trẻ cần được uống 3 liều OPV khi 2, 3 và 4 tháng tuổi; tiêm 1 liều IPV lúc 5 tháng tuổi và tiêm nhắc lại khi 9 tháng tuổi.
“Tiêm đúng và đủ liều giúp trẻ được bảo vệ trên 95% khỏi nguy cơ mắc bệnh bại liệt, tạo miễn dịch bền vững. Nếu không tiêm đủ liều, trẻ sẽ có miễn dịch yếu hoặc không có miễn dịch, dễ mắc bệnh và có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đồng thời làm giảm khả năng bảo vệ cộng đồng” – bác sĩ Hoa nhấn mạnh.
Chị Phạm Thị Trang (ngụ phường Tân Triều, tỉnh Đồng Nai) có con nhỏ hơn 10 tháng tuổi chia sẻ: “Bệnh bại liệt có thể để lại di chứng suốt đời, nên tôi rất lo lắng cho con. Khi hiểu rõ tầm quan trọng của vắc xin, tôi thấy việc tiêm phòng là vô cùng cần thiết. Vắc xin không chỉ giúp con mình khỏe mạnh, mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng. Hiện bé nhà tôi đã tiêm đầy đủ hai liều vắc xin bại liệt theo khuyến cáo của ngành y tế”.
Bác sĩ Hoa khuyến cáo, để duy trì thành quả và phòng bệnh bại liệt quay trở lại, người dân cần cho trẻ đi tiêm đầy đủ, đúng lịch theo Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia. Bổ sung thêm các vắc xin phối hợp 4,5,6 trong 1 để bảo vệ nhiều bệnh cùng lúc. Bên cạnh đó, nên giữ vệ sinh cá nhân tốt, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, để ngăn ngừa vi rút lây lan. Bại liệt có thể phòng được nếu chúng ta không chủ quan. Mỗi mũi tiêm là một bước bảo vệ không chỉ cho trẻ em mà cho cả cộng đồng.
Sao Mai