Đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh rối loạn chuyển hóa, có đặc điểm tăng đường huyết mạn tính do tuyến tụy không sản xuất đủ insuline (hormone tuyến tụy sản xuất ra để điều tiết đường huyết giúp ổn định nồng độ đường huyết) hoặc cơ thể không sử dụng hiệu quả insuline sản xuất ra.
Bệnh ĐTĐ gây nên nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở tim và mạch máu, thận, mắt, thần kinh. Là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tim mạch, mù lòa, suy thận và cắt cụt chi. Theo Hội nội tiết – Đái tháo đường Việt Nam, hiện có khoảng 5,7% dân số Việt Nam mắc ĐTĐ, tương đương hơn 5 triệu người, trong số này khoảng 50% chưa được chẩn đoán; đặc biệt 50% bệnh nhân đái tháo đường type 2 lúc phát hiện đã có biến chứng tim mạch.
Con số trên cho thấy tỷ lệ người mắc đái tháo đường được phát hiện sớm là chưa cao, điều này cũng góp phần làm tăng tỷ lệ bệnh nhân có biến chứng do ĐTĐ. Chính vì thế phát hiện sớm bệnh ĐTĐ là rất quan trọng, giúp người bệnh được điều trị sớm tránh các biến chứng đồng thời giảm gánh nặng bệnh tật cho toàn xã hội.
BS.Nguyễn Văn Tuấn – Phòng Tư vấn phòng chống bệnh không lây nhiễm, CDC Đồng Nai đo đường huyết định kỳ cho bệnh nhân ĐTĐ.
ĐTĐ được phân ra các thể bệnh gồm: ĐTĐ type 1, ĐTĐ type 2, ĐTĐ thai kỳ và các thể đặc biệt khác (do thuốc hoặc hóa chất, bệnh nội tiết, do bất thường về gen,…). ĐTĐ type 2 là loại phổ biến nhất (chiếm 90-95%) trong các thể bệnh ĐTĐ, chính vì thế trong bài viết này bác sĩ sẽ hướng dẫn cách phát hiện sớm và phòng biến chứng bệnh đái tháo đường type 2.
Phát hiện sớm bệnh đái tháo đường type 2
Xét nghiệm tầm soát, phát hiện ĐTĐ hoặc tiền ĐTĐ ở người có nguy cơ nhưng chưa có triệu chứng, biểu hiện lâm sàng. Người có nguy cơ là người trưởng thành ở bất kỳ tuổi nào có thừa cân hoặc béo phì (BMI ≥ 23 kg/m2) và có kèm một trong số các yếu tố nguy cơ sau: có người thân đời thứ nhất (bố mẹ, anh chị em ruột, con đẻ ) bị ĐTĐ, tiền sử bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, phụ nữ bị hội chứng buồng trứng đa nang, ít hoạt động thể lực; người từ 45 tuổi trở lên; phụ nữ đã được chẩn đoán ĐTĐ thai kỳ. Nếu các kết quả bình thường, xét nghiệm lại trong vòng 1- 3 năm sau hoặc ngắn hơn tùy theo kết quả ban đầu và các yếu tố nguy cơ.
Người có biểu hiện của bệnh ĐTĐ, đó là “ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều và gầy nhanh” cần đi khám để tầm soát ĐTĐ. Tuy nhiên, cần lưu ý một số người bệnh chỉ có một trong các triệu chứng như gầy sút nhanh hoặc khát nước…; người không có triệu chứng nêu trên nhưng có thể có biểu hiện của các biến chứng: hay có mụn nhọt, hay tê chân tay, viêm lợi, viêm âm đạo dai dẳng, mờ mắt sớm trước 50 tuổi,… cần đi khám để được phát hiện và điều trị kịp thời.
Phòng biến chứng bệnh ĐTĐ type 2
Với người đã mắc bệnh ĐTĐ type 2 cần thực hiện các biện pháp phòng bệnh nhằm làm chậm quá trình xảy ra các biến chứng, làm giảm mức độ nặng của biến chứng, nâng cao chất lượng sống.
Đầu tiên là tuân thủ phác đồ điều trị, kiểm soát tốt đường huyết. Đây là nền tảng của việc phòng ngừa và làm chậm diễn tiến của các biến chứng do ĐTĐ type 2. Người bệnh cần dùng thuốc đúng và đủ liều theo phác đồ điều trị, đồng thời tái khám định kỳ theo chỉ định của bác sĩ.
Thực hiện lối sống lành mạnh bao gồm: rèn luyện thể lực thường xuyên, nên rèn luyện tổng cộng 150 phút mỗi tuần (hoặc 30 phút mỗi ngày), không nên ngưng luyện tập 2 ngày liên tiếp, loại hình luyện tập thông dụng và dễ áp dụng nhất là đi bộ - đây là hình thức vận động thuận tiện về thời gian và không tốn chi phí; không hút thuốc, không uống rượu bia; duy trì cân nặng hợp lý, người thừa cân, béo phì cần giảm cân; dinh dưỡng hợp lý, đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cân bằng cả về số lượng và chất lượng, không làm tăng đường huyết nhiều sau ăn, không làm hạ đường huyết xa bữa ăn, không làm tăng các yếu tố nguy cơ như: tăng huyết áp, rối loạn lipid máu.
Ngoài ra, cần kiểm soát tốt các bệnh đồng mắc, điển hình là bệnh tăng huyết áp. Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ chính của bệnh mạch vành, đột quỵ và biến chứng mạch máu nhỏ. Bệnh nhân bị ĐTĐ thường có tăng huyết áp với tần suất vào khoảng 50-70%, thay đổi tùy thuộc loại ĐTĐ, tuổi, béo phì …
BS.Hồ Thị Hồng
CDC Đồng Nai