Trước diễn biến hết sức phức tạp của dịch bệnh COVID-19. Việt Nam đang đẩy nhanh tốc độ tiêm vắc xin nhằm đạt độ bao phủ vắc xin 70% dân số đến hết tháng 4 năm 2022 như chiến dịch tiêm chủng vắc xin phòng COVID-19 toàn quốc đã đề ra.
Ngoài những thông tin hướng dẫn chuẩn bị trước và sau tiêm vắc xin COVID-19 theo hướng dẫn của Bộ Y tế, vẫn còn một số vấn đề cộng đồng quan tâm, cần được giải đáp. Trước những thắc mắc của cộng đồng, TS.BS.Lê Thanh Hải – Giám đốc Bệnh viện Phổi tỉnh Thừa Thiên Huế đã có những giải đáp về 10 vấn đề được quan tâm nhất như sau:
1. Dù đã tiêm đủ liều vắc xin ngừa COVID-19, nhưng bạn có phải tiêm nhắc lại trong tương lai không?
Có là khả năng rất cao, lý do đầu tiên là hiệu quả miễn dịch do vắc xin tạo ra sẽ giảm theo thời gian, thường chỉ bảo vệ an toàn cho bạn trong 12 tháng trở lại. Ngoài ra, có nhiều biến thể của vi rút SARS-CoV-2 sẽ xuất hiện do quá trình tiến hóa và đột biến không còn tương thích với các loại vắc xin cũ.
Ví dụ: vắc xin phòng cúm phải thay đổi liên tục mới theo kịp ra đời các chủng mới của vi rút gây cúm mùa.
Theo thực tiễn diễn biến dịch COVID-19 hiện nay, khả năng rất cao phải tiến hành tiêm nhắc lại định kỳ, đi kèm phát triển nhanh và chủ động có các loại vắc xin mới, có vậy mới theo kịp với sự xuất hiện các biến thể mới và tái tạo miễn dịch bền vững lâu dài cho bạn.
2. Bạn đã được tiêm vắc xin ngừa COVID-19, nhưng sau đó có triệu chứng nghi COVID-19, bạn có cần khai báo y tế và làm xét nghiệm PCR?
Cần, vì bạn vẫn có thể mắc COVID-19 dù tỷ lệ thấp hơn, nếu bạn có triệu chứng nghi COVID-19 (sốt, ho đau họng, mất khứu giác, khó thở…) cần khai báo y tế và làm xét nghiệm PCR chẩn đoán xác định sớm.
3. Sau tiêm vắc xin ngừa COVID-19 đủ liều, bạn có cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa không (giữ khoảng cách, khẩu trang, rửa khử khuẩn tay… 5K)?
Có, vì bạn vẫn có thể mắc COVID-19 dù tỷ lệ thấp hơn, và vẫn có thể làm lây truyền vi rút cho người khác, nếu không may bạn bị nhiễm vi rút SARS-CoV-2.
4. Bạn muốn thấy được tính hiệu quả sau tiêm vắc xin, vậy có cần thiết làm test nhanh kháng thể sau tiêm vắc xin ngừa COVID-19?
Không cần thiết, do việc làm test nhanh kháng thể sau tiêm phòng COVID-19 không đem lại thông tin phục vụ hiệu quả cho phòng ngừa COVID-19. Nếu test nhanh kháng thể dương tính, chưa chắc bạn đã được bảo vệ an toàn đối với COVID-19, do test nhanh kháng thể dương tính chỉ nói lên bạn đã từng nhiễm virus SARS-CoV-2 do mắc phải trước đó hay cơ thể sinh ra kháng thể sau tiêm phòng vắc xin.
Ngoài ra, test nhanh kháng thể chỉ định tính, không định lượng được lượng kháng thể, vẫn chưa đủ cơ sở để kết luận khả năng miễn dịch của bạn đã đạt yêu cầu hay chưa. Nếu test nhanh kháng thể âm tính, cũng không nói là cơ thể chưa được bảo vệ, do ngoài kháng thể tạo ra mà bạn mong đợi sau tiêm vắc xin, cơ thể còn được bảo vệ bằng nhiều tế bào miễn dịch khác đối với vi rút SARS-CoV-2.
Hiện tại, không khuyến cáo làm test nhanh kháng thể cho những người đã được tiêm vắc xin phòng COVID-19.
5. Sau tiêm vắc xin ngừa COVID-19, làm xét nghiệm PCR có cho kết quả dương tính không?
Không, vắc xin ngừa COVID-19 không ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm PCR dùng để chẩn đoán xác định nhiễm vi rút SARS-CoV-2. Bản chất của xét nghiệm PCR là tìm kháng nguyên (mRNA) của vi rút SARS-CoV-2. Mặc dù, những vắc xin sử dụng công nghệ mRNA như Pfizer và Moderna, có chứa mRNA nhưng chỉ rất nhỏ, vì vậy xét nghiệm PCR sẽ không phát hiện được.
6. Sau tiêm vắc xin ngừa COVID-19 đủ liều, bạn có thể lây nhiễm vi rút SARS-CoV-2 cho người khác không?
Có thể, mặc dù đủ liều vắc xin ngừa COVID-19, bạn vẫn có thể nhiễm vi rút SARS-CoV-2 nhưng có thể không có triệu chứng, vô tình bạn trở thành "người lành mang vi rút" và vẫn có thể phát tán, lây truyền vi rút cho người khác.
7. Sau tiêm vắc xin ngừa COVID-19 đủ liều, bạn vẫn có thể mắc bệnh COVID-19 không?
Có thể, nhưng bệnh nhẹ hơn và ít chuyển nặng, giảm tỷ lệ nhập viện và giảm tỷ lệ tử vong.
8. Chưa tiêm mũi 2 của vắc xin ngừa COVID-19, chỉ mới tiêm được mũi 1, vậy có giá trị phòng COVID-19 không?
Có, sau 14 ngày của tiêm mũi 1 cho thấy đã có khả năng phòng mắc COVID-19, và giá trị phòng mắc COVID-19 cao hơn sau tiêm mũi 2.
9. Sau tiêm vắc xin ngừa COVID-19, chính vắc xin có làm cho bạn mắc bệnh COVID-19?
Không, do tất cả vắc xin được phê duyệt không sử dụng vi rút sống gây bệnh COVID-19, vì vậy không thể gây bệnh COVID-19 cho người được tiêm chủng.
10. Có cần thiết làm test nhanh kháng thể trước khi tiêm vắc xin ngừa COVID-19?
Không cần thiết, do việc làm test nhanh kháng thể trước tiêm phòng COVID-19 không đem lại thông tin phục vụ hiệu quả cho việc tiêm vắc xin phòng COVID-19. Vì nếu test nhanh kháng thể dương tính, chưa chắc bạn đã được bảo vệ an toàn đối với COVID-19, do test nhanh kháng thể dương tính chỉ nói lên bạn đã từng nhiễm vi rút SARS-CoV-2 do mắc phải trước đó.
Nhưng vấn đề mấu chốt ở chỗ, test nhanh kháng thể chỉ định tính, không định lượng được lượng kháng thể, vì vậy vẫn chưa đủ cơ sở để kết luận khả năng miễn dịch của bạn đã đạt yêu cầu hay chưa. Nếu cơ thể bạn đã có kháng thể đối với vi rút SARS-CoV-2, việc tiêm vắc xin tiếp theo xem như là một mũi tiêm vắc xin phòng COVID-19 nhắc lại, vì chắc gì bạn sẽ được bảo vệ vĩnh viễn với kháng thể có trước đó, không có chuyện thừa thiếu kháng thể đặt ra ở đây.
Nghiên cứu và thực tiễn cho thấy vắc xin COVID-19 an toàn kể cả với người đã nhiễm vi rút SARS-CoV-2, các nghiên cứu cũng cho thấy, nếu tiêm vắc xin ở người đã từng nhiễm bệnh COVID-19 sẽ kích hoạt tốt lượng tế bào lympho B và kháng thể trung hòa tăng gấp nhiều lần. Tốt nhất, bạn vẫn tiêm vắc xin phòng COVID-19 khi đến lượt, không cần thiết phải làm test nhanh kháng thể trước tiêm.
Hồ Hồng (t/h)