Hiệu quả Chương trình dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con

Nhờ triển khai Chương trình Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con (DPLTMC), những năm gần đây tại Đồng Nai đã giảm được tình trạng trẻ em bị nhiễm HIV do lây truyền từ mẹ, nhiều phụ nữ nhiễm HIV cũng được phát hiện sớm, điều trị kịp thời, góp phần làm giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV trong cộng đồng.

Hạnh phúc khi con sinh ra khỏe mạnh 

Mang trong mình căn bệnh HIV, 2 vợ chồng chị N.T.M. và anh N.T.L. (đều ngụ ở H.Định Quán) tham gia chương trình điều trị điều trị ARV tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Nai từ năm 2008. Chị M. chia sẻ: “Thực sự khi phát hiện mình bị nhiễm HIV, không bao giờ mình dám nghĩ đến chuyện sinh con, vì sợ con lây nhiễm HIV từ mẹ sang. Tuy nhiên, sau gần 10 năm điều trị, được sự tư vấn của bác sĩ triều trị, 2 vợ chồng chị đã quyết định sinh con. Thật may mắn em bé sinh ra khỏe mạnh, không lây nhiễm HIV từ mẹ”.

Còn chị M.T.H. ( 36 tuổi, ngụ H.Vĩnh Cửu) bị nhiễm HIV và tham gia chương trình điều trị ARV đến nay là 7 năm. Được sự tư vấn hướng dẫn của y, bác sĩ đã giúp chị có thêm nghị lực điều trị cũng như có thêm niềm tin sinh con. Năm 2016 chị H. lấy chồng và sinh con, điều kỳ diệu không những chồng chị không bị lây nhiễm HIV mà 2 đứa con chị sinh ra đều khỏe mạnh, không bị nhiễm HIV từ mẹ. “Tôi hạnh phúc đến rơi nước mắt khi biết 2 đứa con sau khi sinh không lây căn bệnh giống mình. Đó là niềm hạnh phúc lớn nhất giúp tôi vượt qua tất cả mọi khó khăn để nuôi dạy 2 con tốt hơn” - chị H. nói.

Bác sĩ Vũ Thị Ngọc, khoa Phòng chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Đồng Nai cho biết, phụ nữ nhiễm HIV nếu được điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con càng sớm thì tỷ lệ lây nhiễm cho con càng thấp. Điển hình như trường hợp chị H., M., nhờ tuân thủ chương trình DPLTMC và tái khám định kỳ nên cả 2 người đều sinh con ra khỏe mạnh và không lây nhiễm HIV từ người mẹ. 

Phụ nữ mang thai xét nghiệm sàng lọc HIV tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật.

Chương trình DPLTMC được triển khai vào năm 2009 trong tất cả các khoa sản tại các bệnh viện, trung tâm y tế trên toàn tỉnh. Đến nay chương trình DPLTMC đã triển khai đến 171 xã, phường với các nội dung thiết thực như: tư vấn, xét nghiệm sàng lọc HIV. Khi các điểm có kết quả xét nghiệm sàng lọc dương tính thì chuyển mẫu về Trung tâm Kiểm soát bệnh tật để xét nghiệm khẳng định, từ đó kết nối điều trị dự phòng bằng thuốc ARV cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV. Đối với trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị dự phòng bằng Siro trong vòng 6 tuần đầu.  

Với những hoạt động tích cực thời gian qua, Đồng Nai đã có những kết quả đáng khích lệ. Tỷ lệ phụ nữ mang thai nhiễm HIV tham gia điều trị dự phòng ngày càng cao, cụ thể năm 2018, có 70/76 người được điều trị, chiếm 92%; năm 2019 có 46/49 phụ nữ mang thai nhiễm HIV được điều trị, đạt 94%.  Tất cả trẻ em sinh ra từ mẹ nhiễm HIV được điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Tỷ lệ nhiễm HIV của những đứa trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm rất thấp, năm 2019 có 64 trẻ sinh ra không bị nhiễm HIV từ mẹ.

Cần tiếp cận điều trị dự phòng sớm 

Sau hơn 11 năm triển khai Chương trình DPLTMC đã mang lại nhiều hiệu quả, giúp cho hàng trăm phụ nữ nhiễm HIV sinh con ra khỏe mạnh. Tuy nhiên vẫn còn những rào cản khiến nhiều phụ nữ mang thai không chịu xét nghiệm sàng lọc HIV.

Lý giải nguyên nhân này, nữ hộ sinh Đào Thị Lệ, khoa phòng chống HIV/AIDS, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết, hiện nay sự phân biệt kỳ thị với người nhiễm HIV còn nặng nề, dẫn đến việc phụ nữ mang thai làm sàng lọc HIV còn thấp. Do đó, làm hạn chế tiếp cận các chương trình điều trị DPLTMC và những trẻ sinh ra có nguy cơ nhiễm HIV từ 30-45%. 

“Để trẻ sinh ra không nhiễm HIV từ mẹ, bên cạnh việc quan tâm, điều trị của y, bác sĩ thì cần phải có sự phối hợp từ những bà mẹ nhiễm HIV và gia đình của họ” – nữ hộ sinh Lệ nói.

Còn bác sĩ Trần Minh Hòa, Phó giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh cho biết, thực tế có đến 20% trẻ có nguy cơ lây nhiễm HIV từ mẹ khi chuyển dạ, trong khi trẻ nhiễm HIV từ trong bụng mẹ chỉ chiếm 5-10%. Do đó, với những trường hợp phát hiện muộn lúc chuyển dạ thì các cơ sở y tế khó áp dụng phác đồ điều trị bằng thuốc ARV và nếu có áp dụng điều trị dự phòng ở những trường hợp này thì hiệu quả cũng không cao. 

“Việc xét nghiệm sớm HIV đối với phụ nữ mang thai rất quan trọng, những đối tượng bị nhiễm HIV mang thai cần phải được tiếp cận sớm với các dịch vụ dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con vì điều trị dự phòng càng sớm thì hiệu quả mang lại sẽ càng cao. Thời gian tới, trung tâm tiếp tục tăng cường công tác truyền thông để nâng cao nhận thức cho chị em phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, đặc biệt là phụ nữ nhiễm HIV và người nhà tham gia hoạt động hỗ trợ, chăm sóc bà mẹ và trẻ em nhiễm HIV tại cộng đồng về lợi ích của việc xét nghiệm HIV sớm và điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con sớm để hạn chế sự lây nhiễm HIV cho trẻ”– bác sĩ Hòa nhấn mạnh.

Mai Chi