Bệnh mạn tính là bệnh tiến triển kéo dài, đòi hỏi việc điều trị có hệ thống và lâu dài, thậm chí cả cuộc đời. Các bệnh mạn tính tại Việt Nam chủ yếu gồm: tăng huyết áp, bệnh tim mạch (đột quỵ, suy tim, bệnh mạch vành…), đái tháo đường, các bệnh ung thư và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD).
Bệnh mạn tính đang là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu, lớn hơn tất cả các nguyên nhân tử vong khác cộng lại. Tại Việt Nam, năm 2019 ước tính có 592.000 ca tử vong do các bệnh mạn tính, chiếm 81,4% tổng số tử vong do mọi nguyên nhân. Trong đó chủ yếu là tử vong do các bệnh tim mạch, đái tháo đường, ung thư và bệnh hô hấp mạn tính, chiếm 66,2% tổng số tử vong do mọi nguyên nhân. Trong số tử vong do các bệnh mạn tính tại Việt Nam có 41,5% tử vong sớm xảy ra trước tuổi 70.
Bệnh mạn tính không thể ngừa bằng vắc xin, không thể chữa khỏi hoàn toàn và cũng không tự biến mất. Tuy nhiên bệnh có thể được kiểm soát bằng thuốc, chế độ dinh dưỡng và lối sống tích cực.
Các khuyến cáo giúp kiểm soát tốt bệnh mạn tính dịp Tết
Dịp Tết, mọi người thường dành thời gian nghỉ ngơi, quây quần bên mâm cơm gia đình do đó việc tiêu hao năng lượng ít hơn so với ngày thường. Cùng với chế độ ăn uống nhiều chất đạm, chất bột đường, chất béo, bia rượu trong khi rau củ quả lại ít có thể làm bùng phát đợt cấp của các bệnh mạn tính.
BS.Nguyễn Văn Tuấn – Phòng Tư vấn phòng chống bệnh không lây nhiễm (CDC Đồng Nai) kiểm tra huyết áp và tư vấn cho bệnh nhân tăng huyết áp.
Vì vậy, để kỳ nghỉ Tết bên gia đình và người thân có niềm vui trọn vẹn, người mắc bệnh mạn tính cần thực hiện tốt các khuyến cáo sau để kiểm soát bệnh mắc phải:
Tuân thủ điều trị: Đối với các bệnh cần uống thuốc dài ngày như tăng huyết áp, đái tháo đường,… người bệnh cần tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ như uống thuốc đầy đủ, đúng liều, không tự ý bỏ thuốc hay dùng loại thuốc khác không đúng chỉ định. Không nản lòng hay có tâm lý bung xõa ngày Tết, điều này chỉ khiến bệnh nặng lên. Cần dự trữ đủ thuốc cho những ngày nghỉ Tết.
Chế độ dinh dưỡng hợp lý, ngủ đủ giấc:
Trong những ngày nghỉ Tết, thói quen ăn uống của mọi người thường bị đảo lộn, đa số là ăn uống thất thường, không đúng bữa, ăn uống thả ga,… Những thói quen này rất có hại đối với người bệnh đái tháo đường, có thể gây tăng đường huyết sau ăn, hạ đường huyết đột ngột. Do đó, cần ăn uống điều độ, đúng bữa, tránh ăn quá nhiều hoặc quá ít. Cần duy trì đủ 3 bữa chính trong ngày, ăn uống đa dạng thực phẩm, đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm (chất bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất), ưu tiên ăn các loại rau xanh.
Chế độ ăn giảm muối: bằng cách cho ít muối vào thức ăn, chấm nhẹ tay và pha loãng nước mắm khi chấm, mỗi người trưởng thành chỉ nên tiêu thụ dưới 5 gam muối/ngày (tương đương với một thìa cà phê). Dưa muối, hành muối là món ăn truyền thống, làm giảm độ ngán khi ăn nhiều món ăn giàu chất đạm, chất béo, tuy nhiên ở người tăng huyết áp nên hạn chế những món ăn này. Hạn chế thức ăn nhiều chất béo như thức ăn chiên, xào; hạn chế ăn bánh, kẹo, các loại mứt,…thực phẩm giàu chất béo, quá ngọt hay mặn không tốt cho người bị tăng huyết áp và bệnh tim mạch.
Ngủ đủ giấc: Trong các ngày nghỉ Tết, mọi người đi ra ngoài thường xuyên hơn, đi xuyên trưa và về nhà khuya, thời gian ngủ nghỉ sẽ ít hơn. Ngủ ít và mất ngủ có thể làm rối loạn lượng đường huyết. Do vậy, người bệnh đái tháo đường cần ngủ đủ 6-8 giờ mỗi đêm để giúp ổn định đường huyết tốt hơn.
Hạn chế uống rượu bia, không hút thuốc lá:
Hạn chế uống rượu bia vì rượu bia có thể gây hạ đường huyết trên bệnh nhân đái tháo đường đang điều trị với thuốc hạ đường huyết. Uống nhiều rượu, bia cũng có thể gây tăng huyết áp, giảm tác dụng của thuốc điều trị tăng huyết áp và bệnh tim mạch. Sử dụng quá mức rượu bia dịp Tết còn có thể gây ngộ độc rượu, tai nạn giao thông do điều khiển phương tiện giao thông sau khi uống rượu bia,…
Không hút thuốc lá, tránh hút thuốc lá thụ động và các khói bụi khác gây kích thích phổi như khói hương, khói bếp, bụi nhà,… vì có thể gây bùng phát các đợt cấp của người bệnh COPD. Khi đi ra ngoài nên đeo khẩu trang.
Tiêm phòng vắc xin cúm; thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, đây là cách đơn giản nhất để tránh lây lan cảm cúm và các vi rút khác trong khi có các cuộc giao lưu dày đặc ngày Tết.
Và cuối cùng, dù bản thân đang mắc bệnh mạn tính nào cũng nên duy trì vận động, tối thiểu 30 phút mỗi ngày với các bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe hoặc theo hướng dẫn bác sĩ.
BS.Hồ Thị Hồng
CDC Đồng Nai