Ngày 29 - 11 - 2006 Quốc hội khóa XI thông qua Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác. Luật có hiệu lực từ ngày 01 - 7 -2007.
Trong đó, Luật quy định nguyên tắc, điều kiện hiến mô, bộ phận cơ thể người (gọi tắt là tạng) như sau:
Điều kiện về độ tuổi
Luật quy định người từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác.
Như vậy, bất kỳ ai đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ đều có quyền hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc đăng ký vào danh sách hiến tặng mô, tạng tiềm năng (hiến tặng sau khi chết, chết não); những người cao tuổi đều có thể hiến tặng một phần mô, tạng và giác mạc sau khi chết, chết não.
Nguyên tắc khi hiến mô, tạng
Việc hiến tặng mô, tạng phải bảo đảm nguyên tắc: tự nguyện đối với người hiến, người được ghép; vì mục đích nhân đạo, chữa bệnh, giảng dạy hoặc nghiên cứu khoa học; không nhằm mục đích thương mại;giữ bí mật về các thông tin có liên quan đến người hiến, người được ghép, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
Các hành vi bị nghiêm cấm
Luật quy định các hành vi bị nghiêm cấm như sau:
1. Lấy trộm mô, bộ phận cơ thể người; lấy trộm xác.
2. Ép buộc người khác phải cho mô, bộ phận cơ thể người hoặc lấy mô, bộ phận cơ thể của người không tự nguyện hiến.
3. Mua, bán mô, bộ phận cơ thể người; mua, bán xác.
4. Lấy, ghép, sử dụng, lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
5. Lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống dưới mười tám tuổi.
6. Ghép mô, bộ phận cơ thể của người bị nhiễm bệnh theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Y tế quy định.
7. Cấy tinh trùng, noãn, phôi giữa những người cùng dòng máu về trực hệ và giữa những người khác giới có họ trong phạm vi ba đời.
8. Quảng cáo, môi giới việc hiến, nhận bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
9. Tiết lộ thông tin, bí mật về người hiến và người được ghép trái với quy định của pháp luật.
10. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm sai lệch kết quả xác định chết não.
Ngoài ra, Điều 34 Nghị định số 176/2013/NĐ-CP ngày 14/11/2013 của Chính phủ quy định mức xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm các quy định về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác như sau:
1. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Môi giới việc mua, bán bộ phận cơ thể người;
b) Tiết lộ thông tin, bí mật về người hiến và người được ghép trừ trường hợp có sự thỏa thuận của các bên hoặc pháp luật có quy định khác;
c) Tiến hành lấy bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống khi chưa có ý kiến bằng văn bản của hội đồng tư vấn lấy, ghép bộ phận cơ thể người.
2. Phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 80.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Lấy, ghép, sử dụng, lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại;
b) Tiến hành hoạt động lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người khi chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận là cơ sở đủ điều kiện lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người.
3. Phạt tiền từ 80.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Ép buộc người khác phải cho mô, bộ phận cơ thể người hoặc lấy mô, bộ phận cơ thể của người không tự nguyện hiến;
b) Lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống dưới 18 tuổi;
c) Ghép mô, bộ phận cơ thể của người bị nhiễm bệnh theo danh mục do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định.
4. Hình thức xử phạt bổ sung:
Tước quyền sử dụng giấy phép hoạt động trong thời hạn từ 03 tháng đến 06 tháng đối với hành vi quy định tại Điểm b Khoản 2, Điểm b và Điểm c Khoản 3 Điều này.
Trình tự, thủ tục đăng ký hiến mô, tạng
Việc đăng ký hiến mô, tạng ở người còn sống hoặc sau khi chết/chết não phải thực hiện theo quy trình luật định:
Người có đủ điều kiện quy định muốn đăng ký hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc sau khi chết/chết não thì đến cơ sở y tế để bày tỏ nguyện vọng của mình. Cơ sở y tế sẽ có trách nhiệm tiếp nhận thông tin để báo về Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người. Sau khi nhận được thông báo về trường hợp hiến mô, tạng, Trung tâm Điều phối quốc gia về bộ phận cơ thể có trách nhiệm thông báo cho cơ sở y tế có đủ điều kiện về trang thiết bị và đội ngũ cán bộ y tế theo luật định, sơ sở y tế đó có trách nhiệm trực tiếp gặp người hiến để tư vấn thông tin có liên quan đến việc hiến mô, tạng và hướng dẫn đăng ký hiến theo mẫu đơn; thực hiện kiểm tra sức khỏe cho người hiến nếu đủ điều kiện sẽ cấp thẻ đăng ký hiến tặng theo quy định.
Việc đăng ký hiến mô, tạng ở người sống có hiệu lực kể từ khi cơ sở y tế nhận “đơn đăng ký hiến”; trường hợp đăng ký hiến mô, tạng sau khi chết/chết não có hiệu lực kể từ khi người đăng ký được cấp “thẻ đăng ký hiến”.
Vì việc hiến tặng mô, tạng dựa trên nguyên tắc tự nguyện và là quyền nhân thân của mỗi công dân, do đó trong mọi trường hợp nếu người đã đăng ký hiến tặng muốn thay đổi quyết định thì chỉ cần gửi đơn đề nghị thay đổi hoặc hủy bỏ về cơ sở y tế nơi đã tiếp nhận đơn và cấp thẻ đăng ký hiến tặng mô, tạng ban đầu là được đưa ra khỏi danh sách đăng ký hiến tặng.
Quyền lợi của người hiến mô, tạng
Luật quy định, người đã hiến “mô” được chăm sóc, phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến mô tại cơ sở y tế.
Người đã hiến “tạng” khi còn sống có các quyền lợi sau: Được chăm sóc, phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến tạng tại cơ sở y tế và được khám sức khỏe định kỳ miễn phí; được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí; được ưu tiên ghép mô, tạng khi có chỉ định ghép của cơ sở y tế; được tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân theo quy định của Bộ Y tế.
Người đã hiến tạng sau khi chết, hiến xác được truy tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân theo quy định của Bộ Y tế.
Ngoài ra, theo thông tư 104/2017/TT-BTC ngày 05/10/2017của Bộ Tài chính về quản lý và sử dụng kinh phí thực hiện chế độ đối với người đã hiến bộ phận cơ thể người, hiến xác cụ thể như sau:
Người đã hiến tạng khi còn sống được miễn chi phí khám sức khỏe định kỳ theo giá dịch vụ khám sức khỏe cho người đã hiến tạng; được hỗ trợ tiền thuê phòng ngủ trong trường hợp ở xa cơ sở khám bệnh, chữa bệnh không thể đi về trong ngày (không bao gồm trường hợp người đã hiến tạng phải nhập viện để khám bệnh, chữa bệnh thuộc phạm vi thanh toán bảo hiểm y tế): 450.000 đồng/ngày/người, tối đa không quá 02 ngày; được hỗ trợ tiền ăn trong những ngày thực tế đi khám sức khỏe định kỳ, tối đa không quá 03 ngày/lần khám định kỳ: 200.000 đồng/ngày; được hỗ trợ chi phí đi lại từ nhà đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thực hiện khám sức khỏe định kỳ và ngược lại theo mức giá phương tiện vận tải công cộng. Trường hợp sử dụng phương tiện đi lại của cá nhân thì căn cứ xác định mức hỗ trợ chi phí đi lại là khoảng cách từ nhà đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh và ngược lại, với mức tiêu hao nhiên liệu bằng 0,2 lít xăng/km và giá xăng tại địa phương nơi thực hiện vận chuyển.
Bích Ngọc