Mặc dù công tác phòng, chống và điều trị bệnh lao tại Đồng Nai đã đạt nhiều kết quả tích cực, song bệnh lao vẫn là một gánh nặng và đặt ra nhiều thách thức lớn. Để tiến tới mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2035, bên cạnh tăng cường phát hiện, điều trị sớm, việc đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về phòng, chống lao là yếu tố then chốt hàng đầu.
Nhiều thách thức trong công tác phòng, chống lao
Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm Việt Nam có khoảng 170.000 người mắc lao mới, trong đó hơn 13.000 người tử vong. Đáng chú ý, khoảng 40% người mắc lao chưa được phát hiện hoặc chưa được điều trị, khiến nguồn lây vẫn âm thầm tồn tại trong cộng đồng. Đây là thách thức lớn nhất trong công tác phòng, chống lao.
Tại Đồng Nai, theo số liệu từ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Đồng Nai), trong 9 tháng đầu năm, trên địa bàn tỉnh Bình Phước cũ đã phát hiện 601 ca mắc lao các thể. Việc phát hiện các ca bệnh mới đặc biệt khó khăn, vì nhiều người mắc lao sống trong cộng đồng mà không hề hay biết. Khi phát hiện thì bệnh đã ở giai đoạn muộn, khó điều trị và làm lây nhiễm cho người thân và cộng đồng.
Bác sĩ Khoa Phòng, chống bệnh truyền nhiễm, CDC Đồng Nai (cơ sở 2) tư vấn khám, sàng lọc cho một bệnh nhân lao.
Đặc biệt, biểu hiện ban đầu của bệnh lao dễ bị nhầm lẫn với các bệnh hô hấp thông thường (viêm phế quản, viêm phổi, cảm cúm). Người dân thường chủ quan tự đi mua thuốc, chỉ đến cơ sở y tế khi bệnh đã nặng, dẫn đến chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị.
Bên cạnh đó, lao tiềm ẩn và lao không triệu chứng rõ ràng (đặc biệt ở người nhiễm HIV hoặc người mắc bệnh nền) cũng là rào cản lớn, khiến nhiều ca bệnh chỉ được phát hiện tình cờ, hoặc khi bệnh đã chuyển nặng.
Trong các trường hợp mắc mới, lao kháng thuốc đang trở thành mối lo ngại lớn, thách thức công tác phòng, chống bệnh lao hiện nay. Trong 601 ca mắc lao các thể, có 18 ca lao kháng thuốc (bao gồm cả ca mới phát hiện và ca tiếp nhận điều trị).
Lý giải về điều này, bác sĩ Nguyễn Anh Thu, Khoa Phòng chống bệnh truyền nhiễm, CDC Đồng Nai, chia sẻ: “Chi phí và thời gian cho việc điều trị lao kháng thuốc cao gấp nhiều lần so với lao thông thường, thời gian điều trị cũng kéo dài hơn. Chính điều này dẫn đến nhiều bệnh nhân lao không kiên trì, bỏ điều trị giữa chừng”.
Anh Đoàn Văn Điều, chuyên trách phòng chống lao tại Trung tâm Y tế khu vực Đồng Xoài cho biết, hiện nay trên địa bàn khu vực Đồng Xoài đang quản lý 85 bệnh nhân lao, trong đó có 3 bệnh nhân lao kháng thuốc. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến lao kháng thuốc là do người bệnh tự ý bỏ thuốc, uống không đúng liều, không đủ thời gian, hoặc ngắt quãng giữa chừng.
Ngoài ra, những người có nguy cơ cao là người đã từng mắc lao nhưng điều trị chưa dứt điểm, người suy dinh dưỡng, hút thuốc lá, uống rượu bia, dùng ma túy hoặc mắc các bệnh mạn tính (như HIV, tiểu đường), khiến khả năng đáp ứng thuốc kém, tạo điều kiện cho vi khuẩn lao biến đổi và kháng thuốc.
Cần đổi mới hình thức truyền thông
Để hiện thực hóa mục tiêu chấm dứt bệnh lao vào năm 2035, công tác truyền thông giáo dục sức khỏe đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Theo đó, truyền thông phải giúp người dân hiểu đúng, hành động đúng và chủ động phòng, chống bệnh lao. Cần giúp cộng đồng hiểu đúng, lao là bệnh truyền nhiễm đã được chữa khỏi hoàn toàn, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phác đồ.
TS Phạm Hoàng Xuân, Phó giám đốc CDC Đồng Nai nhấn mạnh, việc đổi mới truyền thông trong kỷ nguyên 4.0 là xu hướng phát triển then chốt của tất cả các ngành, các nghề, trong đó có y tế. Cần phải đổi mới cả về nội dung, phương thức và hình thức. Theo đó, phải đẩy mạnh truyền thông trên các nền tảng số, mạng xã hội, YouTube, Zalo, Facebook… bằng những thông điệp ngắn gọn, hình ảnh trực quan, video sinh động dễ tiếp cận.
Đặc biệt, cần xóa bỏ sự kỳ thị, mặc cảm đối với người mắc bệnh lao, vì đây là rào cản lớn khiến nhiều bệnh nhân ngại tiếp cận dịch vụ y tế. Cần có những câu chuyện thật từ bệnh nhân đã điều trị khỏi, sẽ là minh chứng thuyết phục và lan tỏa niềm tin cho những bệnh nhân lao khác. Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông chính sách, vận động chính quyền các cấp tiếp tục quan tâm, đầu tư nguồn lực cho công tác phòng, chống lao.
“Mỗi người dân cần trở thành một tuyên truyền viên tích cực với thông điệp: ‘Bệnh lao chữa khỏi nếu phát hiện sớm và tuân thủ phác đồ điều trị’ ” – TS Xuân nói.
Các bác sĩ khuyến cáo, khi có các triệu chứng như ho kéo dài trên hai tuần, sốt nhẹ về chiều, sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi… cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và xét nghiệm tầm soát bệnh lao. Đối với bệnh nhân lao cần uống thuốc đúng giờ, đủ liều, không bỏ dở phác đồ và tái khám định kỳ theo hướng dẫn của nhân viên y tế, để đảm bảo khỏi bệnh hoàn toàn và ngăn ngừa lao kháng thuốc.
Thanh Hiển