Trẻ lứa tuổi dậy thì thường thiếu máu do thiếu sắt vì thời kỳ này trẻ cần sắt cho nhu cầu sinh lý. Đặc biệt ở bé gái khi bước vào tuổi dậy thì cần lượng sắt nhiều hơn bé trai, do mất máu trong chu kỳ kinh nguyệt. Vì vậy cần bổ sung đầy đủ, đúng cách để trẻ phát triển.
Cử nhân (CN) dinh dưỡng Nguyễn Thị Hường, Tổ trưởng Tổ dinh dưỡng, Bệnh viện ĐHYD Shing Mark cho biết, thiếu máu là tình trạng cơ thể không có đủ hồng cầu hoặc hemoglobin để vận chuyển oxy đến các mô, dẫn đến mệt mỏi, suy nhược và nhiều vấn đề sức khỏe khác.
Thiếu máu có rất nhiều nguyên nhân nhưng trong đó nguyên nhân phổ biến nhất là thiếu sắt, ở độ tuổi dậy thì trẻ tăng trưởng nhanh nên nhu cầu sắt cao hơn. Đặc biệt ở bé gái, hàng tháng các bé còn bị mất máu qua chu kỳ kinh nguyệt làm giảm lượng sắt trong cơ thể. Nguyên nhân thứ hai là thiếu vitamin B12 và folate - đây là 2 vi chất cần thiết để tạo hồng cầu. Chế độ ăn nghèo dinh dưỡng, ít thực phẩm động vật (B12 có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa) hoặc rau xanh (folate có nhiều trong rau bina, bông cải xanh) có thể dẫn đến thiếu máu. Nguyên nhân thứ 3 là mất máu mạn tính ở những bé gái có kinh nguyệt kéo dài (trên 7 ngày) hoặc lượng máu mất nhiều; Ngoài ra thiếu máu còn do những bệnh lý huyết học như: Thiếu máu do tan máu (Thalassemia, hồng cầu hình liềm,…), do di truyền, gây phá hủy hồng cầu sớm hơn bình thường, thiếu máu do bệnh mạn tính (viêm nhiễm, suy thận, ung thư,…).
Một số thực phẩm thông dụng giàu chất sắt.
Khi bị thiếu máu, cơ thể sẽ có những biểu hiện dễ nhận thấy như: Mệt mỏi, da xanh xao, môi nhợt nhạt, chóng mặt, nhức đầu, ù tai; Khó tập trung, học hành giảm sút, tim đập nhanh, khó thở khi vận động; Móng tay dễ gãy, rụng tóc; thèm ăn bất thường (như ăn đất, đá, băng giấy – hội chứng pica).
Vậy khi bé gái bước vào tuổi dậy thì, cần bổ sung gì để tránh thiếu máu? Theo CN Nguyễn Thị Hường cần bổ sung những thực phẩm giàu sắt có nguồn gốc từ động vật có nhiều ở thịt đỏ: thịt bò, thịt heo, thịt cừu), nội tạng động vật như gan bò, gan gà, tim lợn; các loại hải sản: hàu, trai, sò, cá hồi, cá thu; lòng đỏ trứng. Bên cạnh đó, phụ huynh có thể bổ sung sắt từ thực vật ở một số nhóm như ngũ cốc nguyên cám gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám; Các loại đậu: đậu nành, đậu xanh; rau lá xanh như cải bó xôi, bông cải xanh; trái cây khô: nho khô, mận khô.
Bên cạnh đó cần tránh những thực phẩm cản trở hấp thu sắt như: trà, cà phê, nước ngọt có gas: chứa tanin, polyphenol gây giảm hấp thu sắt); Canxi (sữa, phô mai, sữa chua): cạnh tranh với sắt khi hấp thu.
Ở bé gái dậy thì có nguy cơ thiếu máu có thể bổ sung viên sắt liều 30-60 mg/ngày, tùy mức độ thiếu máu; Uống sắt lúc đói hoặc sau bữa ăn nhẹ để hấp thu tốt nhất, không uống sắt chung với canxi, trà, cà phê. Có thể kết hợp viên uống sắt với vitamin C để tăng hấp thu.
Việc bổ sung thuốc và thực phẩm chức năng là cần thiết đối với bé gái tuổi dậy thì, tuy nhiên phụ huynh không được tùy tiện bổ sung mà cần có chỉ định của bác sĩ khi thăm khám. Vì khi dùng quá liều, sắt có thể gây ngộ độc, tổn thương gan, gây táo bón. Chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, uống đúng cách để hấp thu tốt nhất. Khi có những tác dụng phụ như táo bón, buồn nôn, phân đen, có thể thử đổi loại sắt khác hoặc điều chỉnh liều lượng.
Nếu trẻ có dấu hiệu thiếu máu, nên xét nghiệm huyết sắc tố (Hb), ferritin huyết thanh để xác định tình trạng thiếu sắt trước khi dùng thuốc.
“Các bậc phụ huynh cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đa dạng để cung cấp đủ các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể. Ngoài ra cần tẩy giun cho trẻ định kỳ 2 lần/năm để dự phòng nhiễm giun, giúp phòng chống thiếu máu do thiếu sắt” - CN Hường cho biết thêm.
Mai Chi (ghi).