Vi chất dinh dưỡng là những chất mà cơ thể cần với số lượng rất nhỏ nhưng có vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe. Thiếu vi chất dinh dưỡng gây ra những ảnh hưởng xấu tới sự tăng trưởng và phát triển toàn diện của trẻ em. Một trong những vi chất quan trọng và thường hay bị thiếu nhất ở trẻ em là vitamin A.
Vitamin A tham gia vào quá trình phân chia tế bào giúp trẻ tăng trưởng khỏe mạnh và phát triển bình thường. Thiếu vitamin A trẻ sẽ chậm lớn, còi cọc.
Vitamin A còn có vai trò bảo vệ các biểu mô như giác mạc mắt, biểu mô da, niêm mạc khí quản, ruột non và các tuyến bài tiết. Khi thiếu vitamin A sẽ khiến biểu mô và niêm mạc bị tổn thương làm ảnh hưởng tới các cơ quan trong cơ thể, ví dụ như tổn thương ở giác mạc mắt dẫn đến hậu quả mù lòa.
Vitamin A giúp tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể. Thiếu vitamin A làm giảm sức đề kháng với bệnh tật, khiến trẻ dễ bị mắc các bệnh nhiễm trùng nặng. Đặc biệt là sởi, tiêu chảy và viêm đường hô hấp dẫn tới tăng nguy cơ tử vong ở trẻ nhỏ.
Cha mẹ hãy đưa trẻ từ 6-35 tháng tuổi đi uống vitamin A vào ngày 04 -14 tháng 6 tại các điểm uống vitamin A trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.
Nguyên nhân thiếu vitamin A ở trẻ em
Do ăn uống thiếu vitamin A: cơ thể không tự tổng hợp được vitamin A mà phải lấy từ thức ăn, vì vậy nguyên nhân chính gây thiếu vitamin A là do chế độ ăn nghèo vitamin A và caroten (caroten là chất khi vào cơ thể sẽ được chuyển hóa thành vitamin A). Vitamin A là một vi chất dinh dưỡng tan trong chất béo, nếu bữa ăn đủ vitamin A nhưng lại thiếu đạm và dầu mỡ cũng làm giảm khả năng hấp thu và chuyển hóa vitamin A. Ở trẻ em dưới 3 tuổi dễ bị thiếu vitamin A do trẻ đang lớn nhanh cần nhiều vitamin A và trẻ trong tuổi này chế độ nuôi dưỡng có nhiều thay đổi (giai đoạn ăn bổ sung, cai sữa) nên có nguy cơ cao thiếu vitamin A. Ở trẻ đang bú mẹ thì nguồn vitamin A là sữa mẹ, trong thời kỳ này nếu chế độ ăn của mẹ thiếu vitamin A thì sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến đứa trẻ; đối với trẻ không được bú mẹ thì nguy cơ thiếu vitamin A càng cao.
Do nhiễm trùng: trẻ bị các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là sởi, viêm đường hô hấp, tiêu chảy và cả nhiễm giun đũa cũng gây thiếu vitamin A.
Do suy dinh dưỡng: suy dinh dưỡng thường kéo theo thiếu vitamin A vì cơ thể thiếu đạm để chuyển hóa vitamin A. Nhiễm trùng và suy dinh dưỡng làm hạn chế hấp thu, chuyển hóa vitamin A đồng thời làm tăng nhu cầu sử dụng vitamin A, ngược lại thiếu vitamin A sẽ làm tăng nguy cơ bị nhiễm trùng và suy dinh dưỡng, như vậy sẽ tạo thành một vòng luẩn quẩn làm bệnh thêm trầm trọng dẫn đến nguy cơ tử vong cao.
Lợi ích của việc bổ sung vitamin A đối với trẻ
Bổ sung vitamin A giúp phòng thiếu vitamin A ở trẻ từ đó giúp trẻ tăng trưởng, phát triển toàn diện; góp phần tăng cường sức đề kháng, giảm tỷ lệ mắc bệnh và tỷ lệ tỷ vong do các bệnh nhiễm trùng ở trẻ em.
Nhằm phòng chống tình trạng thiếu vitamin A ở trẻ dưới 5 tuổi, hàng năm Bộ Y tế đều tổ chức chiến dịch bổ sung vitamin A liều cao cho các đối tượng này, mỗi năm có 2 đợt (đợt 1 vào Ngày Vi chất dinh dưỡng (1-2/6) và đợt 2 vào ngày 1-2/12). Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, hàng năm có gần 1 triệu trẻ dưới 5 tuổi được cải thiện tình trạng thiếu vitamin A nhờ hoạt động bổ sung vitamin A. Các chiến dịch bổ sung vitamin A cũng đã giúp cho Việt Nam thanh toán được bệnh mù lòa do thiếu vitamin A vào năm 2000, đó là một thành tựu hết sức to lớn.
Tuy nhiên, bổ sung vitamin A liều cao là giải pháp ngắn hạn giúp phòng thiếu vitamin A ở trẻ dưới 5 tuổi. Để cải thiện tình trạng thiếu vitamin A ở trẻ một cách lâu dài và bền vững thì đa dạng hoá bữa ăn của trẻ là giải pháp tốt nhất. Trong các bữa ăn hàng ngày của trẻ, các bậc phụ huynh cần sử dụng đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm. Chú ý các loại thực phẩm giàu vitamin A và caroten như: gan, trứng, sữa, cá, rau có lá màu xanh thẫm, các loại quả có màu vàng, da cam. Bữa ăn cần cân đối và có đủ chất đạm và dầu mỡ giúp tăng hấp thu và chuyển hóa vitamin A. Cho trẻ bú sớm, nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ đến 24 tháng tuổi cùng với ăn bổ sung (còn gọi là ăn sam, ăn dặm) hợp lý. Bữa ăn bổ sung của trẻ cần có các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng, thêm mỡ hoặc dầu để tăng cường hấp thu vitamin A. Phụ nữ trong thời kỳ mang thai và cho con bú cần ăn đủ chất, chú ý ăn các thức ăn giàu vitamin A, caroten, đạm, dầu mỡ.
Để phòng chống thiếu vitamin A ở trẻ, các bậc phụ huynh cần phối hợp với ngành y tế thực hiện đồng bộ các giải pháp trên. Gần đây nhất là chiến dịch bổ sung vitamin A vòng I/2024 cho trẻ từ 6-35 tháng tuổi được triển khai từ ngày 04-14/06/2024 tại các điểm uống ở xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Các bậc phụ huynh hãy đưa trẻ trong độ tuổi trên đến điểm uống vitamin A gần nhất để trẻ được bổ sung vitamin A đầy đủ.
BS. Hồ Thị Hồng
CDC Đồng Nai