Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong điều trị các bệnh lý nội, ngoại khoa nặng, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hồi phục, tiên lượng và chất lượng sống của người bệnh. Chính vì vậy, chế độ dinh dưỡng đang được các bác sĩ quan tâm nhiều hơn trong quá trình điều trị cho bệnh nhân.
Bệnh nhân suy kiệt vì hoại tử ruột non
Ngay từ khi sinh ra, anh P.H.M. (ngụ xã Xuân Hòa, tỉnh Đồng Nai) đã bị dị dạng đường ruột, ăn uống không hấp thụ dẫn đến suy dinh dưỡng nặng. Cơ thể yếu ớt khiến anh M. không thể làm được việc gì.
Bác sĩ khám cho bệnh nhân M. tại Bệnh viện ĐK Đồng Nai.
Bà N.T.M., mẹ anh M., cho biết: Gia đình có đưa anh M. đến một số bệnh viện để thăm khám và được các bác sĩ cho hay, cứ một ngàn người thì có một người bị bệnh như anh M. và phải sống với căn bệnh này suốt đời.
Giữa tháng 7-2025, anh M. được người nhà đưa đến Bệnh viện ĐK Đồng Nai để cấp cứu trong tình trạng mệt mỏi, không thể ăn uống, sụt cân nhanh, da xanh xao. Trước đó ít lâu, anh M. từng 2 lần phẫu thuật xoắn ruột tại Bệnh viện Chợ Rẫy (Thành phố Hồ Chí Minh). Khi nhập viện cấp cứu tại Bệnh viện ĐK Đồng Nai, bệnh nhân chỉ nặng 28kg, cơ thể suy nhược nghiêm trọng.
BS.CKI Lê Ngọc Thanh Vinh, Khoa Ngoại tổng quát, Bệnh viện ĐK Đồng Nai, đã trực tiếp thăm khám cho bệnh nhân. Theo bác sĩ Vinh, vấn đề then chốt là phải cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho bệnh nhân trước khi phẫu thuật. Bởi, một bệnh nhân “đói” thì không thể phẫu thuật tốt, chỉ khi “no”, tức là có đủ năng lượng và dưỡng chất thì mới có khả năng hồi phục nhanh và giảm biến chứng.
Bác sĩ Vinh đã áp dụng phác đồ ERAS (chăm sóc hồi phục sớm sau phẫu thuật), tập trung vào chăm sóc dinh dưỡng nhằm cải thiện tổng trạng cho bệnh nhân. Sau 8 ngày được chăm sóc dinh dưỡng hợp lý, tổng trạng của bệnh nhân cải thiện rõ rệt, đủ điều kiện để phẫu thuật đóng ruột.
Tuy nhiên, ca phẫu thuật gặp nhiều khó khăn do quai ruột của bệnh nhân bị giãn bất thường tới 8-10cm (bình thường là 2-3cm), nguy cơ xì miệng nối cao. Các bác sĩ đã tiến hành gỡ dính và nối ruột tỉ mỉ để hạn chế tối đa nguy cơ rò rỉ sau phẫu thuật.
Nhờ việc theo dõi sát sao sau phẫu thuật, điều chỉnh chế độ ăn lỏng, mềm, giàu chất xơ hòa tan và protein dễ tiêu, chỉ sau 13 ngày hậu phẫu, bệnh nhân phục hồi tốt, tự đi lại được, tăng 5kg.
Kết hợp hài hòa giữa dinh dưỡng và điều trị
Bác sĩ Lê Ngọc Thanh Vinh cho hay: Trước đây, một số trường hợp bị bệnh tương tự như bệnh nhân M. nhưng có thời gian nằm viện dài lên tới 2 tháng do chưa chú trọng can thiệp dinh dưỡng. Trường hợp của bệnh nhân M. chỉ mất khoảng 3 tuần điều trị đã hồi phục tốt cho thấy dinh dưỡng lâm sàng là yếu tố sống còn trong điều trị các bệnh nặng. Dinh dưỡng tốt không chỉ giúp bệnh nhân đủ sức vượt qua cuộc phẫu thuật, mà còn thúc đẩy nhanh lành vết thương, giảm nguy cơ biến chứng, rút ngắn thời gian nằm viện, giảm chi phí và gánh nặng cho gia đình.
BS.CKI Trần Đại Bảo khám cho bệnh nhân đang điều trị tại khoa Hồi sức tích cực chống độc, Bệnh viện Đa khoa Bình Phước.
Đề cao vai trò của dinh dưỡng trong việc điều trị các bệnh lý nội, ngoại khoa, ThS.BS Đoàn Quyết Thắng, Phó Trưởng Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện ĐK Thống Nhất, cho hay: Dinh dưỡng không chỉ là bữa ăn, mà còn là liệu pháp điều trị. Chỉ khi được kết hợp hài hòa giữa dinh dưỡng với kỹ thuật y khoa hiện đại, bệnh nhân mới có cơ hội hồi phục nhanh và toàn diện.
Chẳng hạn, với bệnh nhân mắc các bệnh lý nặng như: viêm phổi, suy tim, suy thận, ung thư, chấn thương nặng hoặc sau phẫu thuật thường tiêu hao nhiều năng lượng, mất cân bằng dinh dưỡng và có nguy cơ bị suy kiệt. Nếu không được bổ sung dinh dưỡng kịp thời, cơ thể người bệnh sẽ suy giảm sức đề kháng, kéo dài thời gian nằm viện, thậm chí tăng nguy cơ tử vong.
Bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng cho biết: Với người bệnh nội khoa nặng, việc cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất giúp duy trì hoạt động của các cơ quan, cải thiện miễn dịch. Trong ngoại khoa, đặc biệt sau mổ, dinh dưỡng hợp lý giúp vết thương mau lành, giảm nhiễm trùng.
Hiện nay, ở một số bệnh viện trong tỉnh, dinh dưỡng lâm sàng đã trở thành một chuyên khoa hỗ trợ điều trị, phối hợp chặt chẽ với bác sĩ nội khoa, ngoại khoa, gây mê hồi sức và hồi sức cấp cứu. Nhờ sự phối hợp này mà nhiều bệnh nhân nặng có cơ hội phục hồi nhanh hơn.
BS.CKI Trần Đại Bảo, Trưởng khoa Hồi sức tích cực chống độc, Bệnh viện ĐK Bình Phước cho biế: Các yếu tố như nhiễm trùng nặng, stress, rối loạn ý thức, thở máy, phẫu thuật lớn, hoặc có bệnh lý nền... đều làm gia tăng quá trình dị hóa protein, khiến bệnh nhân ăn uống kém và dễ dẫn đến suy dinh dưỡng.
Nguy cơ suy dinh dưỡng ở bệnh nhân nặng là rất cao. Tình trạng này gây ra những hậu quả nghiêm trọng, giảm sức đề kháng, tăng nguy cơ nhiễm trùng, chậm lành vết thương, khó cai máy thở. Về lâu dài, suy dinh dưỡng có thể dẫn đến suy mòn, loét mục, suy đa tạng và cuối cùng là thất bại trong điều trị.
Bác sĩ Bảo khẳng định: “Dinh dưỡng là yếu tố thiết yếu giúp phục hồi sức khỏe, nâng cao hiệu quả điều trị, rút ngắn thời gian nằm viện. Đối với bệnh nhân nặng, vai trò của dinh dưỡng đóng góp từ 30 - 50% vào sự thành công của các liệu pháp điều trị” - Bác sĩ Bảo khẳng định.
Bác sĩ Bảo khuyến cáo: Các bệnh viện cần thành lập khoa hoặc đơn vị dinh dưỡng lâm sàng để hỗ trợ bác sĩ trong điều trị toàn diện. Các bác sĩ lâm sàng cần tiến hành sàng lọc nguy cơ suy dinh dưỡng cho tất cả bệnh nhân nhập viện nhằm can thiệp kịp thời.
Xuân Hiệp